Năm Cảnh Trị thứ 9 (1671), vua Lê Huyền Tông băng hà, mở ra một chương mới trong lịch sử Đại Việt dưới triều Lê trung hưng với sự lên ngôi của vua Lê Duy Cối, hiệu là Lê Gia Tông. Triều đại ngắn ngủi bốn năm của ông, từ 1672 đến 1675, là một bức tranh lịch sử đầy biến động với những cuộc chiến tranh dai dẳng ở phía Nam, những toan tính ngoại giao phức tạp với nhà Thanh ở phương Bắc, và cả những bất ổn ngay trong nội bộ triều đình.
Nội dung
Những Nỗ Lực Củng Cố Triều Chính
Ngay từ những ngày đầu trị vì, vua Lê Gia Tông đã phải đối mặt với những thách thức không nhỏ. Tháng giêng năm Cảnh Trị thứ nhất (1672), triều đình vẫn duy trì việc cấp ruộng tế tự cho dòng dõi công thần khai quốc Lê Lai, một hành động mang ý nghĩa tưởng nhớ công lao của vị tướng đã hy sinh thân mình để bảo vệ Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Việc này cũng cho thấy triều đình luôn coi trọng việc ghi nhớ công ơn của những người đã có công dựng nước, đồng thời củng cố lòng trung thành của các tướng lĩnh. Tuy nhiên, việc giảm bớt lộc điền của các công thần khác lại cho thấy những khó khăn về tài chính mà triều đình đang gặp phải.
Cũng trong năm 1672, Khoan quận công Vũ Công Tuấn, hậu duệ của Gia quốc công Vũ Văn Mật, đã làm phản, chiếm giữ châu Tuyên Quang. Hành động này cho thấy sự bất ổn trong nội bộ triều đình và sự bất mãn của một số quý tộc đối với chính quyền. Lưu thủ kinh thành, Thiếu phó Điện quận công Trịnh Ốc đã nhanh chóng dẹp tan cuộc nổi loạn này, thể hiện sự vững vàng của chính quyền họ Trịnh.
Hình ảnh minh họa về một trận chiến thời Lê Trung Hưng.
Cuộc Chiến Với Chúa Nguyễn Ở Phương Nam
Mối quan hệ căng thẳng giữa chúa Trịnh ở Đàng Ngoài và chúa Nguyễn ở Đàng Trong tiếp tục là một vấn đề trọng tâm trong thời kỳ này. Tháng 6 năm 1672, chúa Trịnh Tạc đã đích thân cầm quân Nam tiến, cùng với con trai là Trịnh Căn (Nguyên soái quân thủy) và Lê Thì Hiến (Thống suất quân bộ). Cuộc chiến diễn ra ác liệt tại vùng đất Quảng Bình, nơi chúa Nguyễn Phúc Tần đã cho xây dựng hệ thống phòng thủ kiên cố. Hai bên giao tranh quyết liệt tại lũy Trấn Ninh (Quảng Ninh, Quảng Bình) với những trận đánh khốc liệt. Quân Trịnh dù đông đảo nhưng không thể công phá được hệ thống phòng thủ vững chắc của chúa Nguyễn, cuối cùng phải rút lui về Bắc Bố Chính (Kỳ Anh, Hà Tĩnh). Mùa đông năm 1673, chúa Trịnh Tạc quyết định lui quân, chấm dứt cuộc chiến tranh dai dẳng, lấy sông Gianh làm ranh giới chia cắt hai miền.
Hình ảnh minh họa về một trận chiến thời Lê Trung Hưng.
Ngoại Giao Với Nhà Thanh
Bên cạnh cuộc chiến ở phương Nam, triều đình Lê Gia Tông còn phải đối mặt với những bài toán ngoại giao phức tạp với nhà Thanh. Năm 1673, triều đình cử sứ bộ sang Trung Quốc để báo tang vua Lê Huyền Tông và tiến cống. Nhân cơ hội này, triều đình cũng tố cáo Mạc Nguyên Thanh, hậu duệ của nhà Mạc, về tội bất trung và xin nhà Thanh cho phép chiếm lại Cao Bằng. Tuy nhiên, nhà Thanh đã từ chối yêu cầu này. Điều này cho thấy nhà Thanh muốn duy trì sự chia cắt giữa các thế lực trong nước Đại Việt để dễ bề khống chế. Năm 1674, triều đình lại tiếp tục gửi sứ bộ sang nhà Thanh, một lần nữa đề cập đến vấn đề Cao Bằng, nhưng vẫn không nhận được sự ủng hộ từ phía nhà Thanh.
Những Bất Ổn Nội Bộ
Giữa những cuộc chiến và ngoại giao căng thẳng, triều đình Lê Gia Tông còn phải đối mặt với những bất ổn nội bộ. Tháng 5 năm 1674, quân lính ở Đông Đô đã nổi loạn, giết chết Bồi tụng Nguyễn Quốc Trinh và cướp phá nhà Tham tụng Phạm Công Trứ. Nguyên nhân của vụ việc này xuất phát từ việc quân lính Thanh Nghệ bất mãn với chính sách kềm chế của triều đình. Chúa Trịnh Tạc đã phải dùng tiền bạc để dẹp yên cuộc nổi loạn này.
Kết Luận
Triều đại ngắn ngủi của vua Lê Gia Tông là một giai đoạn lịch sử đầy biến động. Vị vua trẻ tuổi này đã phải đối mặt với những thách thức to lớn từ cả bên trong lẫn bên ngoài. Cuộc chiến tranh dai dẳng với chúa Nguyễn, quan hệ ngoại giao phức tạp với nhà Thanh và những bất ổn nội bộ đã tạo nên một bức tranh lịch sử đầy sóng gió. Mặc dù triều đại của ông không ghi dấu ấn bằng những thành tựu to lớn, nhưng việc duy trì được sự ổn định tương đối của đất nước trong bối cảnh khó khăn đã cho thấy nỗ lực của triều đình trong việc giữ vững江山社稷.
