“Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du là một kiệt tác văn học Việt Nam, in đậm dấu ấn trong lòng nhiều thế hệ độc giả. Ít ai biết rằng, nhân vật Thúy Kiều – nàng Kiều tài sắc vẹn toàn lại có nguyên mẫu từ lịch sử Trung Hoa, trải qua nhiều giai đoạn biến đổi trong văn học Minh – Thanh trước khi đến với Nguyễn Du và trở thành một biểu tượng bất hủ của văn chương Việt.
Từ Nhân Vật Lịch Sử Đến Nàng Thúy Kiều Trong Văn Học Minh – Thanh
Theo ghi chép trong “Trù Hải Đồ Biên” của Hồ Tôn Hiến, đời Gia Tĩnh (1556), Vương Thúy Kiều là một trong hai thị nữ của tướng cướp biển Từ Hải. Sau khi Từ Hải bị quân Minh đánh bại, Thúy Kiều bị bắt và chỉ chỗ Từ Hải tự vẫn. Câu chuyện về Vương Thúy Kiều sau đó được nhiều tác giả đời Minh đưa vào sáng tác của mình như Chu Tiếp (“Hồ Thiếu Bảo bình Oa chiến công”), Dư Hoài (“Vương Thúy Kiều truyện”), Đới Sĩ Lâm (“Lý Thúy Kiều truyện”), Mộng Giác Đạo Nhân (“Sinh báo Hoa Ngạc ân, tử tạ Từ Hải nghĩa”) và Hồ Khoáng (“Vương Thúy Kiều truyện”).
Tuy nhiên, phải đến hai tác phẩm “Sinh báo Hoa Ngạc ân, tử tạ Từ Hải nghĩa” (Mộng Giác Đạo Nhân) và “Vương Thúy Kiều truyện” (Dư Hoài), cuộc đời của Vương Thúy Kiều mới được khắc họa rõ nét hơn, mang đậm tính tiểu thuyết. Trong những phiên bản này, Thúy Kiều là một kỹ nữ tài sắc, được Từ Hải yêu thương hết mực. Nàng thậm chí còn tham gia bàn bạc việc quân cơ cùng chồng.
Trang trong “Kim Vân Kiều quảng tập truyện”, ấn bản đời Thanh, khắc in lại bản “Liễu Văn Đường tàng bản” đời Khải Định (1924) – Nguồn: Thư viện Quốc gia Việt Nam
Trang trong “Kim Vân Kiều quảng tập truyện”, ấn bản đời Thanh, khắc in lại bản “Liễu Văn Đường tàng bản” đời Khải Định (1924) – Nguồn: Thư viện Quốc gia Việt Nam
Sang đến đời Thanh, tiểu thuyết “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm tài nhân ra đời, được xem là phiên bản gần gũi nhất với “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. “Kim Vân Kiều truyện” đã xây dựng thêm nhiều tình tiết quan trọng, đặc biệt là cuộc đoàn viên của Thúy Kiều và Kim Trọng sau 15 năm lưu lạc.
Từ “Kim Vân Kiều Truyện” Đến “Truyện Kiều”: Dấu Ấn Của Nguyễn Du
Mặc dù dựa trên cốt truyện có sẵn từ Trung Quốc, Nguyễn Du đã thổi hồn vào tác phẩm của mình những giá trị nhân văn sâu sắc, đậm đà bản sắc văn hóa Việt.
Trong “Truyện Kiều”, Nguyễn Du đã khéo léo lược bỏ một số chi tiết, đồng thời thay đổi, thêm thắt nhiều tình tiết mới, tạo nên một tác phẩm hoàn chỉnh và giàu tính nghệ thuật. Ngôn ngữ trong truyện cũng được trau chuốt tỉ mỉ, sử dụng nhuần nhuyễn ngôn ngữ thơ ca, đậm chất trữ tình, tạo nên những câu thơ bất hủ.
Bên cạnh đó, Nguyễn Du đã xây dựng thành công hệ thống nhân vật mang đậm tâm lý và tính cách con người Việt Nam. Nàng Kiều trong “Truyện Kiều” không chỉ đẹp người, đẹp nết mà còn là hiện thân của người phụ nữ tài hoa, có số phận long đong, bất hạnh nhưng vẫn giữ vững tấm lòng son sắt, thủy chung.
Có thể nói, bằng tài năng và tâm huyết của mình, Nguyễn Du đã biến câu chuyện về Vương Thúy Kiều từ một tiểu thuyết chương hồi thông thường trở thành một kiệt tác văn học mang đậm bản sắc dân tộc, lay động trái tim độc giả nhiều thế hệ.
“Truyện Kiều” – Di Sản Văn Hóa Vượt Thời Gian
“Truyện Kiều” của Nguyễn Du không chỉ là câu chuyện về số phận một người con gái tài hoa bạc mệnh mà còn là bức tranh phản ánh hiện thực xã hội phong kiến đầy rẫy những bất công, oan trái. Tác phẩm đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều loại hình nghệ thuật khác như: chèo, cải lương, tuồng, phim ảnh…
Ngày nay, “Truyện Kiều” vẫn giữ nguyên giá trị to lớn, là niềm tự hào của văn học Việt Nam. Tác phẩm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế.
Tài Liệu Tham Khảo
- Hồ Tôn Hiến. Trù Hải Đồ Biên. Cảnh Ấn Văn Uyên Các, Tứ Khố Toàn Thư, sách thứ 343. Đài Bắc, Đài Loan: Thương Vụ ấn thư quán, 1983.
- Dương Quảng Hàm. Việt Nam Văn Học Sử Yếu.
- Phạm Quỳnh. Nam Phong Tạp Chí, số ra ngày 8 tháng 12 năm 1924.
- Bộ sưu tập số hóa. Thư viện Quốc gia Việt Nam.
Chú Thích
(1) Từ Văn Trường (Từ Vị) là một nhà văn đời Minh, có nhiều bút danh khác như: Thiện Tri, Thanh Đằng, Điền Thủy Nguyệt. Ông là mặc khách của Hồ Tôn Hiến.
(2) “Kỷ tiễu Từ Hải bản mạt” (Ghi chép ngọn ngành việc đánh dẹp Từ Hải) nằm trong quyển 9 của bộ sách “Trù Hải Đồ Biên”, do Mao Khôn – Phó sứ dưới quyền Hồ Tôn Hiến ghi chép lại.
(3) “Oa” (倭) nghĩa là lùn. Người Trung Hoa xưa thường gọi người Nhật là “Oa nhân”, nước Nhật là “Oa quốc”, cướp biển Nhật Bản là “Oa khấu”.
(4) “Sinh báo Hoa Ngạc ân, tử tạ Từ Hải nghĩa” là hồi thứ 7 của tập truyện “Tam Khắc Phách Án Kinh Kì” (三刻拍案惊奇) đời Minh, do Mộng Giác Đạo Nhân sáng tác.
(5) Dư Hoài (1617 – ?) tự Đạm Tâm, là một học giả, nhà thơ, nhà văn nổi tiếng đất Giang Nam đời Minh mạt – Thanh sơ.
