Zimbabwe, một quốc gia ở Nam Phi, đã từng được biết đến với tên gọi Rhodesia, vùng đất màu mỡ được mệnh danh là “vựa lúa mì của châu Phi”. Tuy nhiên, hành trình từ Rhodesia thịnh vượng đến Zimbabwe suy tàn là một câu chuyện đầy biến động, xung đột và bi kịch, ghi dấu bởi sự sụp đổ của một quốc gia dưới sự cai trị độc tài.
Những mảnh ghép Lịch sử Đầy Biến động
Từ thời kỳ sơ khai, vùng đất Zimbabwe ngày nay đã là nơi sinh sống của nhiều nhóm sắc tộc, nổi bật là người Shona. Sự xuất hiện của người Bồ Đào Nha vào thế kỷ 17 đã làm đảo lộn trật tự xã hội, mở đầu cho một giai đoạn bất ổn kéo dài. Dù bị người Bồ Đào Nha xâm chiếm, người Shona, đặc biệt là nhóm Rozwi, đã anh dũng đẩy lùi được thế lực ngoại bang.
Tuy nhiên, đến thế kỷ 19, một làn sóng di cư mới lại ập đến, lần này là người Ndebele, bị đẩy lên phía Bắc bởi đế chế Zulu hùng mạnh từ Nam Phi. Cuộc xung đột giữa các nhóm người Shona, Rozwi, và Ndebele đã vẽ nên bức tranh lịch sử đầy biến động của Zimbabwe.
Sự Xuất hiện của Người Anh và Sự ra đời của Rhodesia
Vào cuối thế kỷ 19, đế quốc Anh, với tham vọng mở rộng thuộc địa, đã đặt chân đến vùng đất này. Người Anh, thông qua Công ty Đông Ấn Nam Phi do Cecil Rhodes lãnh đạo, đã chinh phục cả người Shona và Ndebele, thiết lập sự cai trị của mình.
Vùng đất mới được đặt tên là Rhodesia, theo tên của Cecil Rhodes. Ban đầu, Rhodesia bao gồm cả Zambia (Bắc Rhodesia) và Zimbabwe (Nam Rhodesia). Sự cai trị của người Anh đã mang đến những thay đổi to lớn về kinh tế, xã hội, nhưng cũng gieo mầm cho những mâu thuẫn sắc tộc sâu sắc.
Mâu thuẫn Sắc tộc và Tuyên bố Độc lập Đơn phương
Vào giữa thế kỷ 20, làn sóng phi thực dân hóa lan rộng khắp châu Phi. Năm 1963, liên bang Rhodesia và Nyasaland (Malawi ngày nay) tan rã, mở đường cho sự độc lập của các quốc gia. Trong khi Zambia và Malawi giành được độc lập với chính phủ do người da đen lãnh đạo, Nam Rhodesia lại chọn một con đường khác.
Thủ tướng Ian Smith, đại diện cho cộng đồng người da trắng thiểu số, lo sợ sự trả thù và quản lý yếu kém từ chính phủ do người da đen lãnh đạo. Năm 1965, Smith đơn phương tuyên bố độc lập (UDI) khỏi Anh, thành lập Cộng hòa Rhodesia, với mục tiêu duy trì quyền lực trong tay người da trắng.
Chiến tranh Rhodesia Bush War: Cuộc chiến giành Quyền tự quyết
Hành động của Smith đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế, cũng như sự phẫn nộ từ người da đen chiếm đa số ở Rhodesia. Chiến tranh Rhodesia Bush War nổ ra, với hai nhóm du kích chính: Liên minh Quốc gia Châu Phi Zimbabwe (ZANU) do Robert Mugabe lãnh đạo, được Trung Quốc và khối cộng sản ủng hộ; và Liên minh Nhân dân Châu Phi Zimbabwe (ZAPU) do Joshua Nkomo lãnh đạo, nhận được sự hỗ trợ từ Liên Xô và các đồng minh.
Cuộc chiến tranh kéo dài hơn một thập kỷ đã gây ra thương vong to lớn cho cả hai bên, tàn phá nền kinh tế và đẩy đất nước vào khủng hoảng. Dưới áp lực quốc tế và sự suy yếu từ bên trong, chính phủ Smith cuối cùng đã đồng ý đàm phán.
Mugabe lên nắm quyền: Từ Hy vọng đến Tuyệt vọng
Năm 1980, cuộc bầu cử đa chủng tộc đầu tiên được tổ chức, Mugabe và ZANU giành chiến thắng vang dội, Rhodesia chính thức trở thành Zimbabwe. Tuy nhiên, những hy vọng về một kỷ nguyên hòa bình và thịnh vượng nhanh chóng tan vỡ.
Mugabe, ban đầu được kỳ vọng sẽ hàn gắn đất nước, lại trở thành một nhà độc tài tàn bạo. Ông đã tiến hành đàn áp phe đối lập ZAPU, tàn sát hàng chục ngàn người Ndebele trong chiến dịch Gukurahundi. Chính sách kinh tế sai lầm, tham nhũng tràn lan và quản lý yếu kém đã đẩy Zimbabwe vào khủng hoảng kinh tế trầm trọng.
Năm 2000, Mugabe tịch thu đất đai của người da trắng mà không bồi thường, gây ra làn sóng di cư ồ ạt và hủy hoại ngành nông nghiệp. Lạm phát phi mã, tỷ lệ thất nghiệp cao, và dịch HIV/AIDS hoành hành đã biến Zimbabwe từ một quốc gia giàu có thành một trong những nước nghèo nhất thế giới.
Sự sụp đổ của Mugabe và Di sản Đau đớn
Sau gần bốn thập kỷ cầm quyền, Mugabe bị lật đổ bởi một cuộc đảo chính quân sự vào năm 2017. Tuy nhiên, di sản của ông là một đất nước bị tàn phá, nền kinh tế kiệt quệ, và một xã hội chia rẽ sâu sắc.
Câu chuyện về Zimbabwe là một lời cảnh tỉnh về sự nguy hiểm của chủ nghĩa độc tài, tham nhũng và xung đột sắc tộc. Đó là bài học về sự cần thiết của hòa giải, quản trị tốt và phát triển kinh tế bền vững để hàn gắn quá khứ và xây dựng một tương lai tươi sáng hơn.
Kết luận
Hành trình từ Rhodesia đến Zimbabwe là một bi kịch về sự s몰락 của một quốc gia đầy tiềm năng. Sự cai trị tàn bạo của Mugabe, xung đột sắc tộc và quản lý kinh tế yếu kém đã hủy hoại đất nước, khiến hàng triệu người dân rơi vào cảnh đói nghèo và tuyệt vọng. Câu chuyện của Zimbabwe là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của dân chủ, hòa bình và phát triển bền vững.
