Tiếng Việt, với sự phong phú và khả năng thích ứng linh hoạt, đã không ngừng phát triển vốn từ vựng của mình bằng cách kết hợp cả từ ngữ sẵn có và tiếp thu từ các ngôn ngữ khác. Việc đánh giá chính xác tỷ lệ từ vay mượn trong tiếng Việt là chìa khóa để hiểu rõ hơn về cấu trúc và lịch sử hình thành của ngôn ngữ này.
Bảng chữ cái tiếng Việt
Tuy nhiên, tồn tại nhiều quan điểm khác nhau về tỷ lệ này. Một số nghiên cứu trước đây, như của Maspéro (1912) hay Lê Xuân Thoại (1980) và Huỳnh Thanh Xuân (2003), cho rằng từ vay mượn Trung Quốc chiếm đến 50-70% tổng số từ vựng tiếng Việt. Tuy nhiên, những nhận định này còn thiếu cơ sở thống kê khoa học vững chắc.
Nghiên cứu của Viện Nhân chủng học và Tiến hóa Max Planck (2009) đã mang đến cái nhìn khách quan hơn. Bằng cách phân tích 1477 từ thường dùng trong tiếng Việt, nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ có 28,1% là từ vay mượn, trong đó 25,3% có nguồn gốc từ tiếng Trung Quốc, 1,2% từ tiếng Pháp, 0,5% từ Proto-Tai và 0,3% từ tiếng Anh.
Luận án Tiến sĩ của Kỳ Quảng Mưu (2007) dựa trên Từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê (2006) cũng cho thấy kết quả tương tự. Trong số 32.924 mục từ, có 12.910 mục từ Hán Việt, chiếm khoảng 39,2%. Trong số này, 78% là từ vay mượn nguyên khối và 22% là từ do người Việt tự tạo.
Thực tế cho thấy, tần suất sử dụng từ vay mượn Trung Quốc trong giao tiếp hàng ngày khá thấp, có thể gần như bằng 0%. Tỷ lệ này chỉ tăng lên trong một số lĩnh vực chuyên ngành như xây dựng (khoảng 20%) hay văn học (khoảng 60%).
So sánh với các ngôn ngữ khác, tỷ lệ từ vay mượn trong tiếng Việt không phải là quá cao. Ví dụ, tiếng Anh có đến 41% từ vay mượn, tiếng Nhật là 34,9% và tiếng Thái là 26,1%.
Như vậy, có thể khẳng định rằng quan niệm cho rằng 60-70% từ vựng tiếng Việt là vay mượn từ tiếng Trung Quốc là không chính xác và dễ gây hiểu nhầm. Tỷ lệ thực tế chỉ khoảng 30%.
Sự hiện diện của các từ vay mượn, đặc biệt là từ Hán Việt, đã góp phần làm phong phú thêm vốn từ vựng và nâng cao khả năng diễn đạt của tiếng Việt. Nghiên cứu của Đại học Lyon đã chỉ ra rằng tiếng Việt là một trong những ngôn ngữ có mật độ thông tin cao nhất thế giới.
Việc tiếp tục nghiên cứu về nguồn gốc từ vựng tiếng Việt, bao gồm cả từ vay mượn, là vô cùng cần thiết để góp phần bảo tồn và phát triển ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.
