Khởi nguồn chiến thắng: Từ chính nghĩa đến mưu lược
Lịch sử Việt Nam ghi dấu những chiến công hiển hách, trong đó ba lần chiến thắng quân xâm lược Nguyên Mông hùng mạnh vào thế kỷ XIII là minh chứng sáng ngời cho lòng yêu nước, ý chí quật cường và tài thao lược của dân tộc. Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến chiến thắng vang dội này?
Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc các yếu tố then chốt tạo nên chiến thắng của Đại Việt, từ chính nghĩa bảo vệ non sông đến tài thao lược của các vị tướng lĩnh, từ sức mạnh đoàn kết của toàn dân đến sự tận dụng địa lợi, thiên thời.
Chính nghĩa, công tâm – Bệ đỡ vững chắc
Dân tộc nào đứng lên bảo vệ nền độc lập cũng mang trong mình chính nghĩa. Đại Việt cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên, chính nghĩa chỉ là động lực tinh thần, yếu tố quyết định chiến thắng nằm ở khả năng chinh phục lòng dân của nhà Trần.
Nhà Trần, ngay từ khi mới dựng nghiệp, đã thực hiện nhiều cải cách tiến bộ để thu phục nhân tâm:
– Thi cử: Nhà Trần tổ chức đều đặn các kỳ thi, từ đó tuyển chọn quan lại, tướng lĩnh từ nhiều tầng lớp trong xã hội, xóa bỏ hình ảnh lớp người cai trị chỉ là dòng họ Trần. Việc này thể hiện qua các ghi chép trong Đại Việt Sử Ký Bản Kỷ Toàn Thư về các kỳ thi năm 1228, 1239, 1247 và việc tuyển chọn quân Túc vệ thượng đô năm 1241.
Vũ khí căn bản của Đại Việt
– Đấu tranh chinh phục nhân tâm: Nhà Trần biết cách lấy lòng dân bằng việc ban thưởng, ân huệ cho các bô lão, thể hiện qua việc ban thưởng cho các hương lão từ 60 tuổi trở lên vào năm 1262.
– Kinh tế: Nhà Trần chú trọng phát triển kinh tế, đặc biệt là nông nghiệp, nhằm đảm bảo cuộc sống no ấm cho người dân. Các ghi chép trong “Cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên Mông thế kỷ XIII” của Hà Văn Tấn và Phạm Thị Tâm, cũng như trong Việt Sử Toàn Thư của Phạm Văn Sơn, cho thấy nhà Trần đã khôi phục nông nghiệp, đắp đê phòng lụt, khai hoang mở rộng diện tích canh tác, miễn giảm thuế cho nông dân.
– Giúp dân ngay cả sau khi đã thắng giặc: Nhà Trần ban lệnh đại xá thiên hạ và miễn giảm thuế cho những nơi bị chiến tranh tàn phá, thể hiện qua ghi chép trong Đại Việt Sử Ký Bản Kỷ Toàn Thư.
Nhà Trần còn thể hiện tinh thần dân chủ qua việc tổ chức hai cuộc hội nghị Bình Than và Diên Hồng, khơi dậy tinh thần yêu nước và ý thức trách nhiệm với vận mệnh quốc gia của toàn dân.
Công lương – Nắm chắc yếu tố sống còn
Bên cạnh việc thu phục lòng dân, nhà Trần còn chú trọng đến vấn đề lương thực, yếu tố sống còn trong chiến tranh.
– Đánh lương thực địch quân: Hưng Đạo Vương áp dụng chiến thuật “Vườn Không Nhà Trống”, khiến quân Nguyên Mông rơi vào tình trạng thiếu lương thực trầm trọng, buộc phải cướp bóc, từ đó làm tăng thêm sự căm phẫn của người dân đối với chúng.
– Làm lương thực mình dồi dào: Nhà Trần chú trọng khai hoang, mở rộng diện tích canh tác, đắp đê phòng lụt, đảm bảo nguồn lương thực dồi dào cho quân đội.
Nhờ chiến lược “Công Lương” tài tình, Đại Việt nắm chắc phần thắng trong cuộc chiến dài hơi chống quân Nguyên Mông.
Thiên thời, địa lợi – Tận dụng thời cơ
Thiên thời, địa lợi là hai yếu tố khách quan quan trọng góp phần tạo nên chiến thắng của Đại Việt.
– Thời tiết: Khí hậu nóng ẩm của Đại Việt là một thử thách lớn đối với quân Nguyên Mông quen sống ở vùng thảo nguyên khô lạnh. Đặc biệt, vào mùa mưa, đất đai lầy lội, gây khó khăn cho việc di chuyển và chiến đấu của kỵ binh Nguyên Mông.
– Thời cơ: Nhà Trần đã tận dụng thời cơ khi quân Nguyên Mông suy yếu sau những cuộc chinh phạt liên miên, đồng thời đất nước đã ổn định sau 25 năm kể từ khi nhà Trần thay nhà Lý.
– Địa lợi: Địa hình nhiều núi rừng, sông ngòi của Đại Việt là môi trường lý tưởng cho chiến thuật du kích, đánh úp bất ngờ. Nhà Trần đã tận dụng địa hình hiểm trở để xây dựng các căn cứ kháng chiến, tiêu hao sinh lực địch.
Súng trebuchet bắn bom của Hốt Tất Liệt (Hồi Hồi Pháo). Loại súng này đã đươc dùng công phá thánh Tương Dương
Hưng Đạo Vương và các tướng lĩnh Đại Việt đã khéo léo kết hợp thiên thời, địa lợi với mưu lược quân sự, tạo nên những chiến thắng oanh liệt.
Nhân hòa – Sức mạnh đoàn kết
Nhân hòa, tức lòng người, là yếu tố quan trọng nhất tạo nên chiến thắng của Đại Việt. Nhờ chính sách thu phục nhân tâm đúng đắn, nhà Trần đã tạo nên khối đại đoàn kết toàn dân, từ triều đình đến dân chúng, từ miền xuôi đến miền ngược, cùng chung lòng đánh giặc.
Đặc biệt, sự hòa hợp giữa hai vị tướng tài năng Trần Hưng Đạo và Trần Quang Khải đã góp phần quan trọng vào chiến thắng. Mặc dù Trần Quang Khải giữ chức tể tướng, quyền cao chức trọng, nhưng khi giặc đến, ông vẫn tuân theo sự chỉ huy của Hưng Đạo Vương, thể hiện tinh thần đoàn kết, đồng lòng vì đại nghĩa.
Phụ nữ cũng đóng góp vai trò quan trọng trong cuộc kháng chiến. Bà hoàng hậu họ Trần, vợ vua Lý Huệ Tông, đã có công lớn trong việc giữ gìn hoàng thất, bảo vệ kho tàng, vũ khí, thể hiện tinh thần trung nghĩa, bất khuất.
Chiến thuật – Tài thao lược của người cầm quân
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là một nhà quân sự lỗi lạc, có tài thao lược xuất chúng. Ngài đã vận dụng linh hoạt các chiến thuật quân sự cổ điển, kết hợp với nghệ thuật dụng binh độc đáo của dân tộc, tạo nên những chiến thắng vang dội.
Một số chiến thuật tiêu biểu của Hưng Đạo Vương:
– “Vườn Không Nhà Trống”: Tiêu hao sinh lực địch, buộc chúng phải đi cướp bóc, từ đó làm giảm sút tinh thần chiến đấu và gia tăng mâu thuẫn với nhân dân.
– Du kích chiến: Tận dụng địa hình hiểm trở, đánh úp bất ngờ, gây thiệt hại cho địch, khiến chúng hoang mang, lo sợ.
– Trận địa chiến: Chọn thời điểm và địa hình thuận lợi để phát huy sức mạnh của quân đội, giành chiến thắng quyết định.
– Phân tán địch – Đánh tiêu hao: Buộc quân Nguyên Mông phải phân tán lực lượng, sau đó tập trung lực lượng tiêu diệt từng bộ phận.
– “Điệu hổ ly sơn”: Dụ địch ra khỏi căn cứ, sau đó tập trung lực lượng tiêu diệt.
– Lấy đoản chống trường: Tận dụng thế mạnh của quân đội Đại Việt để khắc chế thế mạnh của kỵ binh Nguyên Mông.
– Lấy kiên nhẫn cẩn thận mà chống mau lẹ vũ bão: Chủ động lui quân khi địch mạnh, chờ thời cơ phản công khi địch suy yếu.
– Lấy mưu lừa địch: Sử dụng nhiều mưu kế để đánh lạc hướng và làm suy yếu tinh thần địch.
Tổ chức quân đội, tuyển quân, huấn luyện
Nhà Trần chú trọng xây dựng quân đội hùng mạnh, tổ chức bài bản, huấn luyện nghiêm ngặt. Ngay từ khi chưa có hiểm họa xâm lược, nhà Trần đã cho tuyển chọn binh lính, xây dựng các đội quân tinh nhuệ như quân Túc vệ thượng đô, quân Tứ thiên, Tứ thánh, Tứ thần, quân Thiên thuộc, Thiên cương, Chương thánh, Củng thần, quân Thánh dực, Thần sách…
Nhà Trần còn cho xây dựng Giảng võ đường để huấn luyện võ nghệ cho binh sĩ, chế tạo vũ khí, chiến thuyền. Trước khi quân Nguyên Mông sang xâm lược, nhà Trần đã cho các đạo quân tập trận, chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu.
Tinh thần chiến đấu – Lửa yêu nước, ý chí quật cường
Tinh thần chiến đấu kiên cường, bất khuất, quyết tâm bảo vệ non sông của quân dân Đại Việt là yếu tố quan trọng nhất tạo nên chiến thắng. Bài hịch tướng sĩ của Hưng Đạo Vương đã khơi dậy lòng yêu nước, ý chí quật cường, tinh thần quyết chiến quyết thắng của quân dân Đại Việt.
Hưng Đạo Vương đã nêu tấm gương sáng ngời về lòng trung quân ái quốc, “nợ nước trên thù nhà”, truyền lửa cho tướng sĩ. Hình ảnh những người lính xăm hai chữ “Sát Thát” trên tay là minh chứng hùng hồn cho ý chí kiên cường, quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh.
Kỷ luật, thưởng phạt – Nền nếp thép
Nhà Trần rất coi trọng kỷ luật quân đội và thực hiện nghiêm minh chính sách thưởng phạt công minh. Hưng Đạo Vương đã ban hành những quy định nghiêm khắc về kỷ luật trong quân đội, cấm rượu chè, bài bạc, hát sướng, ham mê…
Nhà Trần khen thưởng xứng đáng cho những người có công lớn trong chiến tranh, đồng thời trừng phạt nghiêm khắc những kẻ phản bội, hàng giặc. Sự nghiêm minh trong việc thưởng phạt đã góp phần tạo nên nền nếp thép trong quân đội Đại Việt.
Kết luận – Bài học lịch sử
Ba lần chiến thắng quân xâm lược Nguyên Mông hùng mạnh là chiến công hiển hách của dân tộc Việt Nam. Chiến thắng này là kết quả của sự kết hợp nhân hòa, thiên thời, địa lợi và tài thao lược quân sự.
Bài học lịch sử về lòng yêu nước, ý chí quật cường, tinh thần đoàn kết, tài dụng binh vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Đó là nguồn cảm hứng và động lực to lớn để dân tộc ta vượt qua mọi thử thách, khó khăn, kiên cường bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc.
