Tháng 4 năm 1975, bóng ma của sự sụp đổ bao trùm lên miền Nam Việt Nam. Trước lưỡng viện Quốc hội, Tổng thống Gerald Ford đã có bài phát biểu đầy cảm xúc, phác họa bức tranh u ám về tình hình tại Việt Nam và Campuchia, đồng thời khẩn thiết kêu gọi viện trợ cho hai chính phủ đồng minh đang trên bờ vực sụp đổ.
Hồi ức về một cuộc chiến và những cam kết chưa trọn
Bài phát biểu của Tổng thống Ford như một thước phim tua ngược thời gian, đưa người nghe trở lại những năm tháng khốc liệt của cuộc chiến tranh Việt Nam. Ông nhắc lại sự hy sinh to lớn của nước Mỹ: hàng triệu người lính tham chiến, hàng ngàn người tử trận, cùng vô số những mất mát về vật chất.
Hiệp định Paris 1973 được ký kết, quân đội Mỹ rút lui, mang theo hy vọng về một nền hòa bình lâu dài cho Việt Nam. Hai cam kết được đưa ra: Mỹ sẽ đảm bảo việc thi hành Hiệp định và sẽ tiếp tục hỗ trợ kinh tế, quân sự cho Việt Nam Cộng hòa.
Tuy nhiên, lịch sử đã rẽ sang một hướng khác.
Bóng ma của sự thất hứa và cuộc xâm lăng ồ ạt
Trong khi Mỹ đang chìm đắm trong sự chia rẽ và mệt mỏi sau chiến tranh, thì ở bên kia bán cầu, Cộng sản Bắc Việt đã không ngừng vi phạm Hiệp định Paris. Hơn 350.000 quân Bắc Việt với trang bị hiện đại tràn vào miền Nam, biến các điều khoản của hiệp định thành những mảnh giấy vô giá trị.
Đối mặt với sức ép trong nước và sự leo thang quân sự của đối phương, chính quyền Mỹ đã ngập ngừng trong việc hỗ trợ đồng minh. Viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa bị cắt giảm, gián tiếp đẩy chính phủ Sài Gòn vào tình thế nguy hiểm.
Tổng thống Mỹ Gerald Ford phát biểu trước Quốc hội Mỹ vào ngày 10/4/1975, trong đó có nhắc đến vấn đề Việt Nam và Campuchia. Ảnh: MCamericanpresident
Được đà tiến tới, quân Bắc Việt mở cuộc tổng tấn công vào mùa xuân năm 1975. Quân lực Việt Nam Cộng hòa, thiếu thốn vật chất và tinh thần chiến đấu suy giảm, đã không thể đứng vững. Cuộc triệt thoái chiến lược trở thành cuộc tháo chạy hỗn loạn, để lại hậu quả đau lòng.
Lời khẩn cầu muộn màng và những lựa chọn nghiệt ngã
Trước tình hình đó, Tổng thống Ford kêu gọi Bắc Việt chấm dứt chiến tranh, tôn trọng Hiệp định Paris. Ông cũng kêu gọi các nước ký kết Hiệp định, bao gồm Liên Xô và Trung Quốc, gây sức ép buộc Bắc Việt thực thi cam kết.
Tuy nhiên, lời kêu gọi của ông dường như đã quá muộn màng.
Nước Mỹ đứng trước ngã ba đường: hoặc là khoanh tay đứng nhìn đồng minh sụp đổ, hoặc là tiếp tục sa lầy vào vũng lầy chiến tranh. Tổng thống Ford đề xuất một giải pháp dung hòa: cung cấp thêm 722 triệu USD viện trợ quân sự khẩn cấp và 250 triệu USD viện trợ kinh tế, nhân đạo cho Việt Nam Cộng hòa.
Lính Mỹ bị thương trong trận đánh ở Huế tháng 2/1968. Theo thống kê chính thức, tính đến ngày 23/4/1975, đã có hơn 58.000 người Mỹ thiệt mạng trong chiến tranh Việt Nam. Ảnh: John Olson
Ông cũng đề cập đến số phận của hàng ngàn người Mỹ và hàng vạn người Việt Nam từng hợp tác với Mỹ đang có nguy cơ bị trả thù. Lời khẩn cầu của Tổng thống Ford như một nỗ lực cuối cùng, nhằm cứu vãn những gì còn sót lại của một chính quyền sắp sụp đổ.
Bài học về niềm tin và trách nhiệm
Bài phát biểu của Tổng thống Ford trước Quốc hội Mỹ năm 1975 là một minh chứng rõ nét cho những bi kịch của chiến tranh và những hệ lụy của việc không thực hiện cam kết. Nó cũng đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của các cường quốc đối với số phận của các quốc gia nhỏ bé hơn, về lòng tin bị đánh mất và những bài học đắt giá mà lịch sử để lại.
Dù đã hơn bốn thập kỷ trôi qua, bài phát biểu của Tổng thống Ford vẫn còn nguyên giá trị thời sự. Nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của hòa bình, sự cần thiết của việc tôn trọng cam kết và hậu quả nặng nề của chiến tranh.
