Bài viết này điểm lại lịch sử đất nước Lào, từ buổi sơ khai cho đến khi trở thành nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Bên cạnh dòng chảy lịch sử, bài viết cũng hé lộ một phần văn hóa và con người Lào, đồng thời phân tích những ảnh hưởng của các thế lực chính trị đối với vận mệnh đất nước này.
Bản đồ Luang Prabang, LàoBản đồ Luang Prabang, Lào
Người Lào có câu: “Người nào biết ăn xôi, ở nhà sàn và thổi khèn, người đó chính là người Lào.” Câu nói giản dị ấy phần nào cho thấy nét đặc trưng trong văn hóa của người dân nơi đây. Lịch sử Lào gắn liền với hình ảnh đất nước “Triệu Voi” hùng vĩ, nhưng cũng đầy biến động bởi sự can thiệp của các thế lực bên ngoài.
Buổi Đầu Lập Quốc Và Những Biến Động
Lãnh thổ Lào từ xa xưa đã là nơi giao thoa của nhiều bộ tộc. Các bộ tộc Môn-Khmer được xem là cư dân đầu tiên, sau đó bị người Khmer xua đuổi lên vùng cao khi đế chế Khmer mở rộng lãnh thổ. Phật giáo theo đó du nhập vào Lào từ khoảng thế kỷ VI – VIII.
Bước ngoặt lịch sử đến vào thế kỷ XI, khi các bộ tộc Lào thuộc nhóm Thái di cư từ Vân Nam xuống lưu vực sông Mê Kông, thành lập các tiểu quốc và chịu ảnh hưởng từ đế chế Khmer. Năm 1353, hoàng tử Fa Ngum thống nhất các tiểu quốc Lào, lập nên Vương Quốc Lản Xảng (Vương Quốc Triệu Voi) với kinh đô tại Luang Prabang.
Chia Cắt Và Suy Yếu
Sau thời kỳ thịnh trị của vua Sourigna Vongsa (1637 – 1694), Lào rơi vào tình trạng chia cắt và suy yếu. Các vương quốc nhỏ liên tục xảy ra nội chiến, tạo điều kiện cho Miến Điện và Xiêm La (Thái Lan) nhiều lần xâm lược cướp phá. Sự can thiệp của Xiêm La đặc biệt mạnh mẽ, khiến Lào mất đi nhiều vùng đất và bảo vật quốc gia, trong đó có bức tượng Phật ngọc Phra Keo nổi tiếng.
Thời Kỳ Pháp Thuộc Và Nỗ Lực Đòi Độc Lập
Giữa thế kỷ XIX, lợi dụng sự suy yếu của Lào, thực dân Pháp từng bước thiết lập ách đô hộ. Năm 1893, Pháp buộc Xiêm La nhường toàn bộ lãnh thổ Lào ở tả ngạn sông Mê Kông, chính thức biến Lào thành thuộc địa của mình.
Trong thời kỳ Pháp thuộc, người Pháp chủ yếu sử dụng người Việt trong bộ máy hành chính và thương mại, khiến một bộ phận người Lào bất mãn. Phong trào đấu tranh giành độc lập của Lào bắt đầu nhen nhóm từ đây.
Năm 1945, Nhật đảo chính Pháp. Lợi dụng thời cơ, hoàng thân Phetsarath tuyên bố độc lập cho Lào. Tuy nhiên, Pháp sau đó quay trở lại tái chiếm Lào, mở ra một giai đoạn đấu tranh mới của dân tộc này.
Ba Anh Em Hoàng Tộc Và Ba Con Đường Giải Phóng Đất Nước
Cuộc kháng chiến chống Pháp của Lào gắn liền với ba anh em hoàng thân: Phetsarath, Souvanna Phouma và Souphanouvong. Trong đó, Souphanouvong được biết đến là “Ông Hoàng Đỏ”, người lãnh đạo phong trào Pathet Lào theo đường lối cộng sản, liên minh với Việt Minh chống Pháp.
Năm 1954, Hiệp định Genève công nhận nền độc lập của Lào, nhưng đất nước này tiếp tục rơi vào chia cắt và nội chiến giữa chính phủ trung lập của Souvanna Phouma, phe hữu được Mỹ hậu thuẫn và Pathet Lào.
Cuộc chiến tranh Việt Nam đã tác động mạnh mẽ đến cục diện chính trị Lào. Mỹ xem Lào là chiến trường quan trọng trong chiến lược Đông Dương, tăng cường viện trợ cho phe hữu và tiến hành các chiến dịch ném bom nhằm cắt đứt đường Hồ Chí Minh.
Chuyển Giao Sang Chế Độ Xã Hội Chủ Nghĩa
Năm 1975, sau khi Mỹ rút khỏi Việt Nam, Pathet Lào với sự giúp đỡ của quân đội Việt Nam đã giành chiến thắng trong cuộc nội chiến, lật đổ chính quyền quân chủ, thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào.
Sau khi lên nắm quyền, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào (thành lập năm 1955) do Kaysone Phomvihane lãnh đạo, tiến hành nhiều cải cách theo mô hình xã hội chủ nghĩa.
Kết Luận
Hành trình từ Vương quốc Triệu Voi đến nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào là một chặng đường dài đầy biến động. Ảnh hưởng của các thế lực chính trị lớn, đặc biệt là cuộc chiến tranh Đông Dương, đã để lại những dấu ấn sâu đậm trên đất nước này.
