Xuân Diệu, “nhà thơ mới nhất trong các nhà Thơ Mới”, không chỉ nổi danh với những vần thơ đầy cảm xúc mà còn ghi dấu ấn sâu đậm trong làng báo Việt Nam. Hành trình từ trang thơ đến trang báo của ông là một câu chuyện thú vị, phản ánh một tâm hồn nhạy bén với thời cuộc và một tình yêu sâu sắc dành cho văn hóa dân tộc.
Bước Chân Đầu Tiên Trên Con Đường Báo Chí
Năm 1936, sau khi tốt nghiệp tú tài tại Huế, Xuân Diệu nhận được lời mời cộng tác từ Thế Lữ, cây bút trụ cột của tờ Ngày Nay, cơ quan ngôn luận của Tự Lực Văn Đoàn. Dù không cường điệu hóa về “bổng lộc”, Thế Lữ đã khéo léo dùng “nghiệp” văn chương để thuyết phục Xuân Diệu, chàng trai trẻ “cơm áo không đùa với khách thơ”.
Xuân Diệu và vợ chồng Huy Cận – Xuân Như (thân phụ và thân mẫu Cù Huy Hà Vũ) tại Chiến khu Việt Bắc, 1950. Nguồn ảnh: Cù Huy Hà Vũ
Hà Nội, “vùng trũng văn hóa” của cả nước, đã trở thành điểm đến của Xuân Diệu. Ông gia nhập Ngày Nay và trở thành thành viên thứ bảy, cũng là thành viên cuối cùng của Tự Lực Văn Đoàn.
Xuân Diệu – “Bà đỡ” Tài Năng Cho Nền Văn Học
Báo chí không chỉ là nơi Xuân Diệu thể hiện tài năng mà còn là nơi ông phát hiện và nâng đỡ những tài năng văn học trẻ. Chính Xuân Diệu là người đã giới thiệu Huy Cận với công chúng yêu thơ. Ông đã gửi Chiều xưa của Huy Cận đến báo Ngày Nay và tác phẩm này được đăng trong số Tết năm 1938, đánh dấu sự ra mắt của một giọng thơ mới lạ.
Không chỉ dừng lại ở đó, Xuân Diệu còn dành nhiều tâm huyết để viết bài phê bình Thơ Huy Cận trên báo Ngày Nay số 166, ra ngày 17/6/1939, khẳng định vị thế của Huy Cận như một hiện tượng mới trong thi ca Việt Nam.
Từ Trang Thơ Đến Trang Văn
Làm báo đã mở ra cho Xuân Diệu những chân trời sáng tạo mới. Từ một nhà thơ, ông thử sức với vai trò mới – nhà văn viết truyện ngắn. Theo lời khuyên của Thế Lữ, Xuân Diệu đã không bỏ lỡ “sân chơi” trí tuệ này.
Chỉ trong vòng hai năm rưỡi, gần 20 truyện ngắn của ông đã được đăng tải trên Ngày Nay. Đầu năm 1939, nhà xuất bản Đời Nay của Tự Lực Văn Đoàn đã tập hợp những truyện ngắn này và in thành tập Phấn thông vàng.
Nhất Linh, Xuân Diệu, Thế Lữ. Khái Hưng (ngồi, từ trái qua) và Nguyễn Gia Trí, Hoàng Đạo (đứng, từ trái qua). Trên ảnh là đề tặng của Thế Lữ: “Tặng Xuân Diệu thân yêu. Lim. 6-2-1938. Thế Lữ”. Nguồn ảnh: Cù Huy Hà Vũ
Xuân Diệu – Nhà Báo Yêu Nước Và Cách Mạng
Xuân Diệu đến với báo chí cách mạng như một lẽ tự nhiên. Từ năm 1942, ông tham gia hoạt động Việt Minh và tích cực cộng tác với báo Thanh Niên. Sau Cách mạng tháng Tám, Xuân Diệu trở thành một trong những nhà báo đầu tiên của chính thể Cộng hòa.
Ông là phóng viên của báo Tiên Phong, cơ quan vận động văn hóa mới thuộc Hội Văn hóa cứu quốc, và là một trong những “sáng lập viên” của Đoàn báo chí Việt Nam (tiền thân của Hội Nhà báo Việt Nam ngày nay).
Thẻ nhà báo của Xuân Diệu trong Kháng chiến chống thực dân Pháp. Nguồn ảnh: Cù Huy Hà Vũ
Không chỉ viết báo, Xuân Diệu còn tham gia “báo nói” trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Ông đảm nhiệm vai trò “nói” một câu chuyện văn hóa vào mỗi tối thứ bảy hàng tuần.
Cống Hiến Hết Mình Cho Nền Văn Nghệ Cách Mạng
Trong kháng chiến, theo lời mời của Tố Hữu, Xuân Diệu tham gia hoạt động tại Hội Văn nghệ Việt Nam. Ông là thư ký tạp chí Văn Nghệ và trực tiếp phụ trách mục Tiêng Thơ. Cũng từ đây, Xuân Diệu đã phát hiện và giới thiệu nhiều tài năng thơ ca cho nền văn học cách mạng như Hữu Loan, Chính Hữu, Quang Dũng…
Xuân Diệu và Cù Huy Hà Vũ, cháu ruột và là con nuôi của ông. 24 Điện Biên Phủ, Hà Nội, 1979. Nguồn ảnh: Cù Huy Hà Vũ
Sau này, Xuân Diệu tiếp tục gắn bó với báo chí văn nghệ với vai trò phụ trách tạp chí Tác phẩm mới. Dù gặp phải những trắc trở trong sự nghiệp làm báo, Xuân Diệu vẫn luôn giữ vững tinh thần “nhân văn”, cống hiến hết mình cho sự nghiệp cách mạng và nền văn học nước nhà.
Kết Luận
Hành trình từ trang thơ đến trang báo của Xuân Diệu là minh chứng cho một tâm hồn nhạy bén, luôn khao khát được cống hiến cho văn hóa dân tộc. Ông là một tấm gương sáng về lòng yêu nước, tinh thần cách mạng và một tình yêu tha thiết dành cho văn chương, nghệ thuật.
