Ahmet Zogu, sinh năm 1895, một cái tên gắn liền với những biến động lịch sử đầy kịch tính của Albania trong thế kỷ 20. Từ một Tổng thống đầy quyền lực, ông tự lập mình lên ngôi vua, cai trị đất nước với tư cách Zog I, “Vua của người Albania”. Triều đại của ông, từ năm 1928 đến 1939, đánh dấu một giai đoạn chuyển mình quan trọng trong lịch sử Albania, một nỗ lực hiện đại hóa đất nước non trẻ thoát khỏi ách thống trị của Đế chế Ottoman.
Từ Tổng thống đến Quân vương: Tham vọng và Quyền lực
Nắm giữ chức vụ Tổng thống từ năm 1925, Ahmet Zogu đã khéo léo vận dụng quyền lực của mình để từng bước củng cố vị thế. Năm 1928, với sự ủng hộ của quốc hội, Zogu đã giải tán chính phủ và thành lập một hội đồng lập hiến mới. Quyết định táo bạo này đã mở đường cho việc sửa đổi hiến pháp, biến Albania từ một nước cộng hòa thành một vương quốc. Ahmet Zogu chính thức lên ngôi vua, lấy hiệu là Zog I, tự xưng là “Skanderbeg III” – một danh hiệu đầy tham vọng, gợi nhớ về vị anh hùng dân tộc Skanderbeg, người đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống lại Đế chế Ottoman vào thế kỷ 15.
Dù mang danh nghĩa là quân chủ lập hiến, Zog I trên thực tế vẫn duy trì quyền lực tuyệt đối như thời còn là Tổng thống. Các quyền tự do dân sự bị hạn chế, phe đối lập bị đàn áp, và Albania dưới thời Zog I vẫn mang nhiều nét của một chế độ độc tài quân sự.
Hình ảnh: Đám cưới của Vua Zog I vào năm 1938, một sự kiện trọng đại đánh dấu vị thế của ông trên trường quốc tế.
Căng thẳng với Ý: Mối đe dọa từ người láng giềng hùng mạnh
Ngay từ đầu triều đại, Zog I đã phải đối mặt với một thách thức lớn: sự ảnh hưởng ngày càng tăng của Ý đối với Albania. Mối quan hệ giữa hai nước luôn trong tình trạng căng thẳng và phức tạp. Ý coi Albania là một phần trong tham vọng bành trướng của mình, trong khi Zog I luôn cảnh giác trước ý đồ thôn tính của người láng giềng hùng mạnh.
Năm 1931, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, Zog I đã đề nghị Ý cho vay 100 triệu franc vàng. Chính phủ Ý đã đồng ý, nhưng với những điều kiện ràng buộc, ép Albania phải nhượng bộ về kinh tế và chính trị. Zog I đã cố gắng chống lại sức ép từ Ý, từ chối gia hạn Hiệp ước Tirana (1926) và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các cường quốc khác như Anh.
Hiện đại hóa đất nước: Nỗ lực thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu
Bên cạnh những toan tính chính trị, Zog I cũng dành nhiều tâm huyết cho việc hiện đại hóa Albania. Ông nhận thức rõ ràng rằng, để thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu, Albania cần phải thay đổi toàn diện về kinh tế, xã hội và giáo dục.
Zog I đã cho ban hành Quy chế Cơ bản năm 1928, cải cách luật pháp, thúc đẩy phát triển nông nghiệp và giáo dục. Ông ủng hộ phong trào giải phóng phụ nữ, bãi bỏ luật Hồi giáo hà khắc và khuyến khích phụ nữ tham gia đời sống xã hội.
Hình ảnh: Nơi an nghỉ cuối cùng của Vua Zog I tại Pháp, kết thúc cuộc đời lưu vong đầy biến động.
Cuộc xâm lược của Phát xít Ý và kết thúc một triều đại
Những nỗ lực cải cách của Zog I đã bị gián đoạn bởi tham vọng bá quyền của Phát xít Ý. Ngày 7/4/1939, bất chấp sự phản đối của Zog I, quân đội Ý tràn vào Albania. Zog I buộc phải lưu vong cùng gia đình, kết thúc 11 năm trị vì đầy biến động.
Albania sau đó trở thành bàn đạp cho cuộc xâm lược Hy Lạp của Ý, và sau này là Đức Quốc xã. Mặc dù Zog I không bao giờ từ bỏ danh hiệu vua của mình, ông đã không thể trở về Albania cho đến khi qua đời tại Pháp vào năm 1961.
Di sản của Zog I: Tranh cãi và Góc nhìn Lịch sử
Triều đại của Zog I là một giai đoạn lịch sử phức tạp và đầy tranh cãi của Albania. Ông vừa là một vị vua độc tài, vừa là nhà cải cách đầy tham vọng. Những nỗ lực hiện đại hóa đất nước của ông bị lu mờ bởi tham vọng quyền lực và sự lệ thuộc vào Ý.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận những đóng góp của Zog I trong việc xây dựng một nhà nước Albania độc lập và hiện đại. Ông đã đặt nền móng cho sự phát triển của Albania sau này, dù con đường ấy còn nhiều chông gai và thử thách.
Hình ảnh: Tượng đài Vua Zog I tại thủ đô Tirana, Albania, một minh chứng cho di sản phức tạp và gây tranh cãi của ông.
Kết luận
Câu chuyện về Zog I là một minh chứng cho những thăng trầm của lịch sử, về tham vọng quyền lực và khát vọng tự do. Ông là hiện thân cho những mâu thuẫn của một thời đại, một nhà lãnh đạo vừa độc tài vừa cải cách, vừa là nạn nhân vừa là người góp phần vào số phận bi kịch của đất nước mình. Di sản của Zog I cho đến nay vẫn là đề tài gây tranh cãi, nhưng không thể phủ nhận vai trò quan trọng của ông trong lịch sử Albania hiện đại.
