Theo văn hóa thờ cúng của người Việt, hàng năm vào ngày mất của người thân, gia đình sẽ tổ chức đám giỗ để tưởng nhớ đến những người đã khuất. Trong đó, văn khấn gia tiên ngày giỗ đầu và giỗ thường (Cát Kỵ) là một bài cúng không thể thiếu trong dịp quan trọng này.
Ý nghĩa của ngày giỗ gia tiên, ông bà, cha mẹ
Cúng giỗ là một trong những phong tục đã tồn tại từ ngàn đời. Ngày giỗ còn được gọi gần gũi hơn là ngày đoàn kết. Bởi vì đây là dịp để người thân trong gia đình từ cô dì, chú bác cho đến anh chị em nội ngoại gần xa sum họp. Lúc này, mỗi người có một công việc riêng và cùng nhau dâng lễ lên gia tiên để bày tỏ sự tôn trọng.
Ngày giỗ – ngày để gia đình tưởng nhớ những người đã khuất
Văn khấn gia tiên ngày giỗ hay mâm lễ cúng sẽ có sự khác biệt tùy thuộc vào điều kiện gia đình và phong tục vùng miền. Dù là mâm cỗ đầy đủ hay chỉ đơn giản và bình dị, ý nghĩa lớn nhất của ngày giỗ vẫn là để tưởng nhớ đến người đã mất và củng cố tình nghĩa anh em.
3 ngày giỗ chính trong tục lệ cúng giỗ của người Việt
Văn khấn gia tiên ngày giỗ sẽ bao gồm giỗ đầu, giỗ hết và giỗ thường (Cát Kỵ). Ngày tổ chức cúng giỗ phụ thuộc vào thời gian qua đời của người quá cố. Cụ thể như sau:
Giỗ đầu
Đây là ngày giỗ đầu tiên (tức 1 năm sau ngày mất) được tổ chức trong kỳ tang chế nên mang không khí buồn thảm, bi ai. Giỗ đầu còn được gọi là lễ Tiểu Tường và được tổ chức vô cùng trang nghiêm. Con cháu vẫn mặc tang phục và thậm chí thân nhân vẫn khóc than, buồn thảm trong lúc tế lễ.
Khách đến ăn giỗ luôn mặc trang phục chỉnh tề, trang nghiêm, không cười đùa hay có những cử chỉ, hành động không nghiêm túc.
Mâm cơm ngày giỗ phải được chuẩn bị tươm tất, chu đáo
Giỗ hết
Văn khấn gia tiên ngày giỗ hết (giỗ Đại Tường) sẽ được đọc vào ngày giỗ sau hai năm kể từ ngày mất của người quá cố. Vì đây là ngày giỗ được tổ chức trong kỳ tang chế (3 năm), vẫn mang không khí trang nghiêm và buồn thương.
Giỗ Đại Tường là ngày cúng giỗ được coi là quan trọng nhất với sự góp mặt đông đủ của người thân và khách mời. Cách tổ chức giỗ Đại Tường diễn ra sau 27 ngày tang của người mất, gia đình sẽ chọn ngày tốt để tiến hành nghi lễ đoạn tang (hết tang).
Lễ đoạn tang
Các hoạt động chính trong lễ đoạn tang bao gồm:
- Sửa sang cho phần mộ đẹp hơn.
- Đốt bỏ khăn áo, băng tang, gậy chống, câu đối,…
- Bỏ bàn thờ vong và chuyển linh vị vào bàn thờ gia tiên.
- Cáo yết tổ tiên, xin chuyển bát hương vào bàn thờ gia tiên.
Thay vì chuyển cả bát hương lên bàn thờ gia tiên, gia chủ có thể xin rút 3 chân nhang từ bát hương của người quá cố để cắm vào bàn thờ gia tiên. Lưu ý, linh vị, hình ảnh và bát hương phải được sắp xếp gọn gàng, tuân thủ phong thủy.
Giỗ thường (Cát Kỵ)
Giỗ thường hay Cát Kỵ là ngày giỗ của người đã mất từ năm thứ 3 trở đi. Đây còn được gọi là ngày giỗ lành, con cháu không mặc tang phục và là dịp để sum họp bàn chuyện gia đình, dòng họ. Thông thường, ngày giỗ Cát Kỵ sẽ được tổ chức nhỏ gọn, ít phụ thuộc vào ngày giỗ đầu và giỗ hết.
Tuy nhiên, văn khấn gia tiên ngày giỗ thường (Cát Kỵ) vẫn là bài cúng phải được chuẩn bị một cách cụ thể.
Hai lễ quan trọng trong ngày cúng giỗ
Thông thường, trong một kỳ giỗ, gia đình sẽ tiến hành hai lễ quan trọng là lễ Tiên Thường và lễ Chính Kỵ.
Lễ Tiên Thường
Mang ý nghĩa cáo giỗ, lễ Tiên Thường được cúng trước ngày giỗ chính một ngày. Con cháu sẽ mời gia tiên và người đã khuất về hưởng giỗ cũng như xin phép Thổ công cho hồn linh của họ được về nhà. Vào ngày này, người thân sẽ chuẩn bị lễ và đọc văn khấn gia tiên ngày giỗ tại mộ.
Người thân thăm viếng, sửa sang và thực hiện lễ Tiên Thường
Cùng với đó là các hoạt động sửa sang, thăm viếng, cáo thỉnh thần linh và thổ địa cai quản. Thông thường, lễ Tiên Thường sẽ được tiến hành vào buổi chiều hôm trước và duy trì đèn nhang, hương khói cho đến khi kết thúc lễ Chính Kỵ.
Lưu ý, lễ Tiên Thường chỉ áp dụng cho những người ngang hàng trưởng gia như kỵ, cụ, ông, bà, cha, mẹ, chồng, vợ, anh, chị, em. Do đó, giỗ của những người dưới hàng trưởng gia như cháu, chắt, chít thì không cần tiến hành lễ Tiên Thường.
Lễ Chính Kỵ
Đây là ngày giỗ chính được tổ chức vào ngày mất của người đã khuất. Quy mô của đám giỗ sẽ phụ thuộc vào điều kiện kinh tế của từng gia đình.
Nhà có điều kiện sẽ tổ chức đám giỗ lớn, mời anh em trong dòng họ và bạn bè gần xa đến dự. Ngược lại, với những gia đình khó khăn, mâm cúng giỗ chỉ cần vài món ăn đơn giản như lưng cơm, đĩa muối, quả trứng và tuần nhang.
Mâm lễ cúng giỗ Chính Kỵ sẽ có sự khác nhau, phụ thuộc vào điều kiện kinh tế và phong tục vùng miền
Tuy nhiên, tấm lòng thành kính của con cháu không phụ thuộc vào quy mô của đám giỗ mà phụ thuộc vào việc con cháu có thật sự nhớ đến ngày mất để làm giỗ hay không. Sau khi dâng mâm lễ lên bàn thờ, gia chủ sẽ đọc văn khấn gia tiên ngày giỗ để mời ông bà và cha mẹ về hưởng giỗ.
Tóm lại, trên đây là văn khấn gia tiên ngày giỗ đầu, giỗ hết và giỗ Cát Kỵ chi tiết và chính xác nhất. Hy vọng thông tin mà Khám Phá Lịch Sử chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những ngày giỗ quan trọng và tổ chức một cách chu đáo.
