Biểu diễn văn hóa dân tộc tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam. Nguồn ảnh: Tạp chí Làng Việt
Khái niệm “bản sắc văn hóa” luôn là đề tài thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu văn hóa, trong đó có những trăn trở của tác giả Huỳnh Thiệu Phong – một người trẻ say mê tìm hiểu về văn hóa Việt Nam. Bài viết này, dựa trên những chia sẻ của tác giả Phong, sẽ cùng bạn đọc đi sâu vào dòng chảy văn hóa dân tộc, giải mã khái niệm “bản sắc văn hóa” và khám phá những giá trị cốt lõi làm nên diện mạo riêng của văn hóa Việt.
Khái Niệm “Bản Sắc Văn Hóa” – Hành Trình Truy Tìm Lời Giải
Là một khái niệm tương đối mới mẻ, “bản sắc văn hóa” đến nay vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất. Tuy nhiên, có thể thấy điểm chung trong các cách tiếp cận của các nhà nghiên cứu là sự nhấn mạnh vào tính đặc trưng, độc đáo và bền vững của những giá trị làm nên bản sắc của một nền văn hóa.
Tác giả Huỳnh Thiệu Phong đã phân tích quan điểm của nhiều học giả uy tín như GS. Trần Quốc Vượng, GS. Phan Ngọc, GS. Ngô Đức Thịnh,… để từ đó nhận định: “bản sắc văn hóa” chính là hệ giá trị văn hóa cốt lõi, mang tính đặc trưng, tiêu biểu, độc đáo và có sức trường tồn theo thời gian.
Dấu Ấn Lịch Sử Trên Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
Vậy điều gì đã tạo nên những giá trị văn hóa đặc sắc ấy? Theo tác giả, để hiểu rõ bản chất của “bản sắc văn hóa”, cần phải quay ngược dòng lịch sử, tìm hiểu những yếu tố hình thành nên nó.
1. Ảnh Hưởng Của Điều Kiện Tự Nhiên:
Nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, thiên nhiên Việt Nam vừa ưu đãi, vừa nhiều thử thách. Chính điều kiện tự nhiên đặc thù này đã tác động sâu sắc đến lối sống, nếp nghĩ, cách thức hành động của con người Việt Nam, hình thành nên những giá trị văn hóa đặc trưng như tính cần cù, sáng tạo, khả năng thích ứng cao, tinh thần lạc quan, yêu thiên nhiên,…
2. Vai Trò Của Yếu Tố Địa – Chính Trị:
Nằm ở vị trí giao lưu của nhiều nền văn hóa lớn, Việt Nam là “ngã tư đường của các nền văn minh”, cũng là nơi chứng kiến nhiều biến động lịch sử. Trải qua hàng nghìn năm chống giặc ngoại xâm, tiếp biến và hội nhập với nhiều nền văn hóa khác nhau, dân tộc Việt Nam đã tôi luyện nên một bản lĩnh kiên cường, bất khuất, đồng thời hình thành nên tính đa dạng, linh hoạt trong văn hóa.
Hệ Giá Trị Văn Hóa – Nền Tảng Của Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc
Tác giả Huỳnh Thiệu Phong cho rằng, để hiểu rõ bản sắc văn hóa Việt Nam, cần phải tiếp cận trên bốn bình diện:
- Bản sắc văn hóa nhận thức: Là những quan niệm, tư tưởng, thế giới quan, nhân sinh quan,… của con người Việt Nam về thế giới và con người.
- Bản sắc văn hóa tổ chức: Thể hiện qua các thiết chế xã hội, các phong tục tập quán, các lễ hội truyền thống,…
- Bản sắc văn hóa vật chất: Bao gồm các công trình kiến trúc, di tích lịch sử, trang phục truyền thống, ẩm thực,…
- Bản sắc văn hóa tinh thần: Là đời sống tâm linh, tín ngưỡng, văn học, nghệ thuật,…
Trong mỗi bình diện bản sắc ấy, các sắc thái văn hóa được biểu hiện một cách đa dạng, phong phú, góp phần tạo nên bức tranh toàn cảnh về văn hóa Việt Nam.
Bảo Tồn Và Phát Huy Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam Trong Bối Cảnh Hội Nhập
Bài viết của tác giả Huỳnh Thiệu Phong đã đặt ra một vấn đề cấp thiết: Làm thế nào để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay?
Theo tác giả, việc nhận diện và hệ thống hóa những giá trị cốt lõi làm nên bản sắc văn hóa là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Trên cơ sở đó, cần có những giải pháp đồng bộ, hiệu quả để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
