Mở đầu bằng hình ảnh những linh hồn người lính Trung Quốc vất vưởng nơi biên giới, tiểu thuyết “Chiến hữu trùng phùng” của nhà văn Mạc Ngôn đã khơi gợi một sự thật đau lòng: cuộc chiến tranh biên giới Việt-Trung năm 1979, một cuộc chiến tranh ngắn ngủi nhưng khốc liệt, đã bị cố tình lãng quên bởi cả hai chính phủ. Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân, diễn biến, và hậu quả của cuộc chiến, đồng thời làm sáng tỏ lý do vì sao nó trở thành một ký ức bị chôn vùi.
Từ Đồng Chí Thành Kẻ Thù
Mối quan hệ Trung-Việt, từng được coi là “anh em xã hội chủ nghĩa”, đã trải qua những biến động sâu sắc sau chiến tranh Việt Nam. Trung Quốc, dù là quốc gia đầu tiên công nhận Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và là nguồn viện trợ chính cho miền Bắc trong suốt cuộc chiến, luôn đặt ra các điều kiện chính trị và ý thức hệ. Sự xa rời Trung Quốc của Việt Nam dưới thời Lê Duẩn, cùng với việc xích lại gần Liên Xô, đã tạo nên những rạn nứt khó hàn gắn.
Chính sách “đồng hóa” người Hoa tại Việt Nam vào giữa những năm 1970, cùng với những bất đồng về vấn đề Campuchia, đã đẩy căng thẳng giữa hai nước lên cao trào. Cuộc di cư ồ ạt của người Hoa trở lại Trung Quốc năm 1978 trở thành cái cớ cho Bắc Kinh chấm dứt viện trợ và chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh.
Diễn Biến Chiến Tranh Biên Giới
Ngày 17/2/1979, quân đội Trung Quốc bất ngờ tấn công Việt Nam trên toàn tuyến biên giới phía Bắc. Cuộc chiến diễn ra trong ba giai đoạn chính, với mục tiêu ban đầu là chiếm đóng các tỉnh biên giới và sau đó là tiến sâu vào nội địa Việt Nam. Tuy nhiên, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, dù đông đảo nhưng thiếu kinh nghiệm chiến trường, đã gặp phải sự kháng cự quyết liệt từ phía quân đội Việt Nam. Sau gần một tháng giao tranh ác liệt, quân Trung Quốc rút lui, nhưng các cuộc đụng độ nhỏ lẻ vẫn tiếp diễn trong suốt những năm 1980.
Tuyên Truyền Và Sự Thật Bị Che Giấu
Bắc Kinh biện minh cho cuộc chiến tranh xâm lược là một hành động “phản kích tự vệ”, nhằm trừng phạt Việt Nam vì “sự phản bội” và “bất tuân”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đây là một cuộc tấn công được tính toán kỹ lưỡng, nhằm khẳng định vị thế bá chủ của Trung Quốc trong khu vực. Kết quả không như mong đợi của cuộc chiến, cùng với con số thương vong lớn, đã bị che giấu để duy trì hình ảnh “bất khả chiến bại” của quân đội Trung Quốc.
Im Lặng Của Cả Hai Phía
Sau chiến tranh, cả Việt Nam và Trung Quốc đều chọn cách im lặng về sự kiện này. Việt Nam, trong bối cảnh khó khăn sau chiến tranh và mong muốn bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, đã không tổ chức kỷ niệm chiến thắng. Trung Quốc cũng tránh nhắc đến cuộc chiến, để bảo vệ hình ảnh của Đặng Tiểu Bình và duy trì luận điệu “hòa bình, hữu nghị” của mình.
Sự im lặng này được thể hiện rõ nét qua việc thiếu vắng thông tin về chiến tranh trong sách giáo khoa của cả hai nước. Mặc dù quan hệ Trung-Việt đã được cải thiện đáng kể trong những thập kỷ sau đó, ký ức về cuộc chiến năm 1979 vẫn là một vết thương chưa lành, bị chôn vùi dưới lớp bụi thời gian.
Kết Luận
Cuộc chiến tranh biên giới Việt-Trung năm 1979 là một minh chứng cho sự phức tạp của lịch sử và chính trị. Sự im lặng của cả hai chính phủ về cuộc chiến này phản ánh những toan tính chính trị và mong muốn duy trì hình ảnh của mình. Tuy nhiên, việc chôn vùi ký ức không đồng nghĩa với việc xóa bỏ sự thật. Bài học từ cuộc chiến này vẫn còn nguyên giá trị, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của hòa bình, hợp tác, và sự tôn trọng lẫn nhau giữa các quốc gia.
Tài liệu tham khảo:
- Sách/tài liệu gốc:
- Mạc Ngôn, Chiến hữu trùng phùng (2001)
- Lý Gia Trung, Quan hệ Việt-Trung: 40 năm kinh nghiệm cá nhân (2019)
- Claude Blanchemaison, Khúc khải hoàn ca của Tướng Giáp (2013)
- Trần Quang Cơ, Hồi ký (bản lưu truyền trên mạng)
- Nghiên cứu:
- Trương Hữu Minh, Cuộc chiến trường kỳ của Đặng Tiểu Bình: Xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Việt Nam, 1979-1991
- Vương Lệ Lệ, Cuộc chiến Trừng phạt: Chiến dịch Tự vệ Chống Việt Nam của PLA (2011)
- Nguyễn Thanh Việt, Không gì có thể qua đi: Việt Nam và ký ức chiến tranh
- Hình ảnh:
- nghiencuuquocte.org
- Bài viết gốc:
- Christelle Nguyen, How the Sino-Vietnamese War Was Purposefully Forgotten, The Diplomat (2023)
Chú thích về độ tin cậy của nguồn tư liệu: Các nguồn tư liệu được sử dụng trong bài viết này bao gồm các tác phẩm văn học, hồi ký, nghiên cứu lịch sử, và bài báo. Độ tin cậy của các nguồn này được đánh giá dựa trên uy tín của tác giả và nhà xuất bản. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số nguồn có thể mang tính chủ quan, đặc biệt là các hồi ký và tác phẩm văn học. Việc đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau là cần thiết để đảm bảo tính khách quan và chính xác của bài viết.
