Bảo Đại trong trang phục đại lễ
Nội dung bài viết
Tháng 8 năm 1945, giữa cơn bão táp của Cách mạng Tháng Tám, một sự kiện lịch sử trọng đại đã diễn ra, đánh dấu bước ngoặt lớn lao cho vận mệnh dân tộc: Vua Bảo Đại, vị quân vương cuối cùng của triều Nguyễn, tuyên bố thoái vị. Quyết định này không chỉ khép lại hơn một thế kỷ tồn tại của chế độ phong kiến mà còn mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho Việt Nam. Hành trình dẫn đến sự thoái vị của Bảo Đại là một câu chuyện đầy kịch tính, đan xen giữa những toan tính chính trị, áp lực của thời cuộc và cả những hy sinh thầm lặng vì vận mệnh quốc gia.
Bối Cảnh Lịch Sử Dẫn Đến Thoái Vị
Sau khi Nhật Bản đầu hàng Đồng minh vào ngày 15/8/1945, cả nước Việt Nam sục sôi khí thế cách mạng. Tại Thừa Thiên – Huế, phong trào khởi nghĩa do Thường vụ Tỉnh ủy lãnh đạo đang lên cao. Nhiệm vụ vận động vua Bảo Đại thoái vị được giao cho Tổng lý Ngự tiền văn phòng Phạm Khắc Hòe. Ngày 17/8, Bảo Đại ban hành dụ số 105, chấp nhận bàn giao chính quyền cho Việt Minh, nhưng vẫn nuôi hy vọng giữ được ngai vàng bằng cách mời các lãnh tụ Việt Minh về Huế thiết lập nội các mới. Tuy nhiên, mong muốn này nhanh chóng bị dập tắt.
Áp Lực Của Cách Mạng và Quyết Định Thoái Vị
Ngày 22/8/1945, Bảo Đại nhận được điện tín từ Ủy ban Dân tộc Giải phóng, kêu gọi ông “từ bỏ ngai vàng” trước ý chí thống nhất của toàn dân tộc. Trước sức ép của cách mạng và nguyện vọng của nhân dân, Bảo Đại đứng trước lựa chọn lịch sử. Ông hiểu rằng, nếu tháng 3/1945, việc ông ở ngôi là vì sự tồn vong của đất nước thì tháng 8/1945, cũng vì sự tồn vong ấy, ông phải đi theo con đường của nhân dân.
Tối ngày 22/8/1945, đài phát thanh Huế vang lên lời tuyên bố thoái vị của Bảo Đại: “Trẫm ưng làm dân một nước độc lập hơn làm vua một nước nô lệ. Trẫm chắc rằng toàn thể quốc dân cũng một lòng hy sinh như Trẫm.” Lời tuyên bố này không chỉ thể hiện sự thức thời của một vị vua trước thời cuộc mà còn là minh chứng cho lòng yêu nước, đặt lợi ích quốc gia lên trên quyền lợi cá nhân.
Quá Trình Bàn Giao và Lễ Thoái Vị Lịch Sử
Với sự hỗ trợ của Hoàng thân Vĩnh Cẩn, Bảo Đại soạn thảo Chiếu thoái vị. Ngày 23/8, Huy Cận và Trần Huy Liệu đến cung điện tiếp nhận bàn giao. Theo đề nghị của Trần Huy Liệu, một buổi lễ thoái vị công khai được tổ chức vào ngày 30/8 tại Ngọ Môn. Ngày 29/8, phái đoàn Chính phủ lâm thời từ Hà Nội vào Huế, do Trần Huy Liệu làm trưởng đoàn, đã được Bảo Đại tiếp kiến. Tại buổi tiếp kiến, Bảo Đại bày tỏ ba nguyện vọng: không phân biệt đối xử với Hoàng gia và quan lại cũ; tạo điều kiện cho quan lại cũ tham gia công việc đất nước; giữ gìn lăng tẩm, đền miếu triều Nguyễn.
Chiều ngày 30/8/1945, trước sự chứng kiến của hàng vạn đồng bào Huế, lá cờ đỏ sao vàng đã thay thế lá cờ quẻ ly trên đỉnh Ngọ Môn, đánh dấu sự kết thúc của triều Nguyễn và chế độ quân chủ ở Việt Nam. Bảo Đại trao ấn kiếm cho đại diện Chính phủ lâm thời, chính thức trở thành công dân của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ý Nghĩa Lịch Sử của Cuộc Thoái Vị
Sự kiện vua Bảo Đại thoái vị có ý nghĩa lịch sử to lớn. Nó không chỉ chấm dứt chế độ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm mà còn góp phần vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc. Việc Bảo Đại thoái vị một cách hòa bình đã tránh được những xung đột đẫm máu, thể hiện tính nhân văn sâu sắc của cuộc cách mạng.
Bảo Đại Sau Ngày Thoái Vị
Sau khi thoái vị, Bảo Đại được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời làm cố vấn cho Chính phủ lâm thời và tham gia Ủy ban dự thảo Hiến pháp. Tháng 3/1946, ông được cử đi công cán nước ngoài. Tuy nhiên, do không vượt qua được cám dỗ vật chất và áp lực của thực dân Pháp, Bảo Đại đã quay trở lại làm Quốc trưởng cho chính quyền bù nhìn do Pháp dựng lên. Dù vậy, ông vẫn luôn dành những tình cảm tốt đẹp cho Bác Hồ và sự nghiệp kháng chiến.
Kết Luận
Cuộc thoái vị của vua Bảo Đại là một sự kiện lịch sử mang tính bước ngoặt, khép lại một chương dài của chế độ phong kiến và mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam. Quyết định này không chỉ thể hiện sự nhạy bén chính trị, lòng yêu nước của Bảo Đại mà còn là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do. Bài học lịch sử về sự thoái vị của Bảo Đại vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của độc lập dân tộc và sức mạnh của sự đoàn kết toàn dân.
Tài liệu tham khảo:
- Nghiêm Kế Tổ (1954), Việt Nam máu lửa, NXB Mai Lĩnh, Sài Gòn.
- Bảo Đại (1990), Con rồng Việt Nam – Hồi ký chính trị 1913-1987, NXB Xuân Thu.
- Đặng Việt Thủy, Đặng Thành Trung (2015), Cách mạng tháng Tám và sự ra đời của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, NXB Quân đội Nhân dân, Hà Nội.
- Lê Thái Dũng (2016), Những chuyện thú vị về các vua triều Nguyễn, NXB Hồng Đức, Hà Nội.
- Những ngày làm vua cuối cùng của hoàng đế Bảo Đại – Kỳ 2: Thông điệp gửi tướng De Gaulle, Báo điện tử Thanh niên.
