Tháng 4 năm 1975, miền Nam Việt Nam trải qua những ngày tháng lịch sử đầy biến động. Trong bối cảnh chiến tranh đang đi đến hồi kết, người dân miền Nam đứng trước những đổi thay to lớn, đối mặt với những cung bậc cảm xúc lẫn lộn: hy vọng, lo sợ, háo hức, và cả những băn khoăn về một cuộc sống mới dưới lá cờ của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Hai bức tranh đối lập về Đà Nẵng và Sài Gòn trong những ngày đầu chuyển giao lịch sử được tạp chí Time số ra ngày 5/5/1975 ghi lại đã phần nào khắc họa bức tranh toàn cảnh về thời khắc lịch sử trọng đại này.
Đà Nẵng: Bình yên sau biến động
Chỉ một tháng trước đó, Đà Nẵng – thành phố ven biển xinh đẹp – chìm trong cảnh hỗn loạn và tuyệt vọng. Hàng trăm nghìn người dân, binh lính chen chúc, tìm đường di tản về phía Nam, mong muốn thoát khỏi bom đạn, tìm kiếm sự an toàn. Tuy nhiên, theo ghi nhận của một nhóm phóng viên Pháp đến từ Hà Nội, Đà Nẵng sau ngày giải phóng đã khoác lên mình diện mạo hoàn toàn khác: yên bình và trật tự.
Hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam xuất hiện khắp nơi, tượng trưng cho một thời kỳ mới đã đến. Mười điều kỷ luật của Quân Giải phóng được niêm yết công khai, thể hiện sự nghiêm minh của lực lượng cách mạng, đồng thời trấn an người dân về một cuộc sống thái bình. Các rạp chiếu phim trình chiếu những bộ phim cách mạng, mang hơi thở mới, tinh thần mới. Giáo viên tham gia các lớp học tập, cải tạo tư tưởng, chuẩn bị cho sứ mệnh cao cả trong thời kỳ mới.
Chính quyền cách mạng tập trung khôi phục các dịch vụ thiết yếu như điện, nước, đảm bảo nguồn cung thực phẩm cho người dân. Hàng ngàn người dân di tản được đưa trở về quê hương, trong khi đó, cũng có rất nhiều người từ các vùng lân cận như Cam Ranh trở về Đà Nẵng xây dựng lại cuộc sống. Ưu tiên hàng đầu của chính quyền cách mạng là ổn định tình hình, chăm lo đời sống người dân, tạo dựng niềm tin trong lòng nhân dân.
Chiến sĩ Quân đội Nhân dân Việt Nam trên xe tăng Mỹ ở gần Đà Nẵng. Ảnh: Abbas
Bức tượng người lính Việt Nam Cộng hòa bị giật đổ ở vùng giữa Đà Nẵng và Hội An. Ảnh: Abbas
Một họa sĩ ở Hội An vẽ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh: Abbas
Một cô thợ may ở Hội An đang may cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Ảnh: Abbas
Sài Gòn: Giữa tâm trạng hư ảo và mong chờ
Trái ngược với không khí yên bình ở Đà Nẵng, Sài Gòn trong những ngày cuối tháng 4 năm 1975 lại chìm trong tâm trạng phức tạp, pha trộn giữa lo sợ, hoang mang, xen lẫn những tia hy vọng mong manh.
Dòng người di tản vẫn tiếp tục đổ về Sài Gòn, khiến thành phố vốn đã đông đúc nay càng thêm ngột ngạt. Những con đường ken đặc xe cộ, người dân hối hả di chuyển, tìm kiếm sự an toàn, hay đơn giản chỉ là cố gắng duy trì nhịp sống thường nhật. Báo chí tràn ngập các mẩu tin rao bán nhà cửa, xe cộ với giá rẻ mạt, nhưng dường như không có người mua.
Giữa không khí ngột ngạt ấy, những tin đồn, những câu chuyện thêu dệt về tình hình chiến sự, về các cuộc đàm phán, thỏa thuận cũng được lan truyền với tốc độ chóng mặt, góp phần tạo nên một bầu không khí hoang mang, bất định trong lòng người dân.
Tuy nhiên, giữa những xáo trộn, Sài Gòn vẫn phảng phất đâu đó nhịp sống thường nhật. Tại các câu lạc bộ sang trọng, giới thượng lưu vẫn tụ tập, thưởng thức rượu sâm banh, đắm mình trong những giai điệu vui tươi. Các quán ăn, nhà hàng vẫn mở cửa, phục vụ thực khách. Các cô gái trẻ vẫn rủ nhau xem phim, tán gẫu. Dường như người Sài Gòn đang cố gắng níu giữ những điều bình dị, quen thuộc, xua tan đi phần nào nỗi lo âu về một tương lai ungewiss.
Phụ nữ đổ đất cát vào thùng để làm chướng ngại vật trên cửa ngõ vào Sài Gòn. Ảnh: UPI
Hồ bơi ở câu lạc bộ Cercle Sportif Français, nay là Hồ bơi Lao Động. Ảnh: Lee Baker Collection
Sự kiện Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu từ chức không gây nhiều chú ý đối với người dân Sài Gòn. Mọi hy vọng lúc này đều đặt vào một giải pháp chính trị, một phép màu nào đó có thể giúp Sài Gòn thoát khỏi lưỡi hái chiến tranh. Trong khi chờ đợi, họ tìm đến những giá trị tinh thần, cầu nguyện cho hòa bình, cho một cuộc sống yên ổn.
Hai mảnh ghép đối lập về Đà Nẵng và Sài Gòn đã phác họa phần nào bức tranh toàn cảnh về những ngày đầu chuyển giao lịch sử. Giữa những biến động to lớn, người dân miền Nam với ý chí kiên cường, bất khuất đã và đang từng bước thích nghi, xây dựng cuộc sống mới.
