Bài viết này sẽ đưa chúng ta ngược dòng lịch sử, trở về thời đại hào hùng của nhà Trần – giai đoạn ghi dấu ấn bởi ba lần chiến thắng vang dội trước quân xâm lược Mông – Nguyên hùng mạnh. Không chỉ dừng lại ở chiến công trên sa trường, nhà Trần còn để lại cho hậu thế những bài học quý báu về nghệ thuật ngoại giao và nội trị, trong đó nổi bật là bản lĩnh “thoát Trung” kiên cường và khôn khéo.
Ngoại Giao “Thoát Nguyên”: Nghệ Thuật Cân Bằng Giữa Cứng Rắn Và Mềm Dẻo
Sự ra đời của nhà Trần trùng với thời điểm đế quốc Mông Cổ hùng bá một vùng trời Trung Á rộng lớn. Trước sức mạnh như vũ bão của kẻ thù, nhà Trần đã thể hiện một bản lĩnh phi thường, kết hợp hài hòa giữa chính sách cứng rắn và mềm dẻo để bảo vệ nền độc lập dân tộc.
Ngay từ khi Mông Cổ mới trỗi dậy, nhà Trần đã nhận thức rõ mối nguy hiểm tiềm tàng từ phương Bắc. Lá thư dụ hàng của tướng Ngột Lương Hợp Thai vào cuối năm 1257 đã vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ từ triều đình Đại Việt. Không những không khuất phục, nhà Trần còn bắt giam sứ giả, thể hiện quyết tâm chiến đấu đến cùng để bảo vệ chủ quyền đất nước.
Sau thất bại đầu tiên trên đất Đại Việt (1258), Mông Cổ chuyển hướng sang chinh phạt Nam Tống và thành lập nhà Nguyên (1271). Trong khoảng thời gian gần 30 năm hòa hoãn, nhà Trần không hề lơ là cảnh giác, luôn trong tư thế sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống.
Trước những yêu sách ngày càng quá đáng của nhà Nguyên, vua tôi nhà Trần đã vận dụng linh hoạt sách lược ngoại giao. Một mặt, triều đình chấp nhận một số yêu cầu có thể nhân nhượng để tránh xung đột trực tiếp. Mặt khác, nhà Trần kiên quyết từ chối những đòi hỏi xâm phạm nghiêm trọng đến nền độc lập tự chủ. Điển hình như việc vua Trần chấp nhận nhận sắc phong “An Nam quốc vương” nhưng kiên quyết từ chối sang chầu vua Nguyên, khéo léo bày tỏ qua những lý do như “ốm đau”, “theo điển lệ cũ”. Hay như việc vua Trần cử người đi xác minh lại cột đồng trụ để xác định biên giới, nhưng lại khôn khéo cho người báo cáo là cột đồng đã bị chìm lấp, không thể xác định được vị trí.
Bên cạnh đó, nhà Trần còn thực hiện nhiều chính sách khôn khéo khác như:
- Cấm dân chúng giao dịch với thương nhân Hồi Hột để ngăn chặn hoạt động gián điệp.
- Mua chuộc các quan lại nhà Nguyên ở Vân Nam, hạn chế sự can thiệp của chúng vào chính sách của Đại Việt.
- Thiết lập liên minh với Champa để cùng chống lại quân Nguyên xâm lược.
Gắn Kết Nội Bộ, An Dân: Nền Tảng Vững Chắc Cho Sức Mạnh Đại Việt
Bên cạnh chính sách ngoại giao khôn khéo, nhà Trần còn xây dựng một hệ thống nội trị vững mạnh, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho đất nước. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa việc củng cố vương quyền và chăm lo đời sống cho nhân dân, tạo nên sự gắn kết chặt chẽ giữa triều đình và dân chúng.
Xây dựng nhà nước giàu tính pháp quyền
Nhà Trần ý thức rõ sự cần thiết của pháp luật trong việc trị quốc. Ngay từ những ngày đầu, nhà Trần đã xây dựng một bộ máy nhà nước khá hoàn chỉnh với các cơ quan hành chính, lập pháp, tư pháp tương đối độc lập. Việc xét xử được thực hiện nghiêm minh, không phân biệt địa vị, thân sơ.
Đặc biệt, nhà Trần rất coi trọng vai trò của việc thanh tra, giám sát. Từ trung ương đến địa phương đều có các cơ quan chuyên trách, chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động của các quan lại, đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm minh.
Tạo dựng một xã hội giàu tính dân chủ
Mặc dù là một triều đại phong kiến, nhà Trần vẫn thể hiện tinh thần cầu thị và cởi mở. Triều đình luôn tạo điều kiện để người dân được bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của mình. Hình ảnh chiếc chuông lớn được đặt ở nơi trang trọng để dân chúng đến kêu oan khi cần thiết là minh chứng rõ nét cho điều đó.
Bên cạnh đó, nhà Trần còn thực hiện nhiều chính sách an dân, lấy dân làm gốc như:
- Thực hiện chính sách ruộng đất đa dạng, đảm bảo quyền lợi cho mọi tầng lớp nhân dân.
- Coi trọng việc đắp đê, trị thủy, bảo vệ mùa màng, tài sản và tính mạng cho nhân dân.
- Các vua Trần thường là những người có học vấn uyên thâm, đức độ, yêu thương dân chúng.
Xây dựng một xã hội giàu tính khoan dung
Trong thời kỳ trị vì của mình, nhà Trần đã cho thấy tinh thần cởi mở và bao dung với các tôn giáo, tư tưởng khác nhau. Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đều được tôn trọng và cùng tồn tại hòa bình. Các vua Trần, bên cạnh việc trị vì đất nước, còn là những người say mê nghiên cứu Phật pháp, xem đó như một cách rèn luyện tâm tính, đạo đức.
Nhà Trần không câu nệ xuất thân, học vấn khi dùng người. Bất kể là quý tộc hay thường dân, chỉ cần có tài, có đức đều được trọng dụng. Nhiều vị tướng tài ba, những vị quan thanh liêm đã ra đời từ chính sách nhân tài cởi mở này.
Kết Luận
Ba lần chiến thắng quân xâm lược Mông – Nguyên là minh chứng hùng hồn cho tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất và trí tuệ sáng suốt của dân tộc Đại Việt. Không chỉ dừng lại ở đó, thời kỳ này còn ghi dấu ấn bởi những thành tựu rực rỡ về kinh tế, văn hóa, xã hội, đưa Đại Việt bước vào giai đoạn hưng thịnh. Bài học về bản lĩnh “thoát Trung”, về nghệ thuật ngoại giao và nội trị của nhà Trần vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, là kim chỉ nam cho các thế hệ người Việt Nam trên con đường xây dựng và bảo vệ vững chắc nền độc lập, tự chủ của dân tộc.
