6ef400027f68f5d30726.jpg
Người Việt, hay Việt tộc, thường được xem là một nhánh của Bách Việt – một cộng đồng cư dân rộng lớn từng sinh sống ở phía nam Trung Hoa từ thời cổ đại. Tuy nhiên, quan niệm về nguồn gốc và tiến trình văn hóa của người Việt vẫn còn nhiều tranh luận. Bài viết này, dựa trên phân tích ý nghĩa sâu xa của hai chữ Việt – 粤 và 越 – trong hệ thống chữ Hán, sẽ hé lộ những góc nhìn mới về bản sắc văn hóa độc đáo và vị thế lịch sử đặc biệt của người Việt trong tiến trình phát triển văn minh Á Đông.
Việc tiếp cận lịch sử và văn hóa qua lăng kính ngôn ngữ, cụ thể là chữ viết, luôn ẩn chứa nhiều tiềm năng khám phá thú vị. Từ sự hình thành, biến đổi của chữ viết đến ý nghĩa biểu đạt qua từng nét chữ, chúng ta có thể lần theo dấu vết của lịch sử, văn minh và tư duy của cha ông.
Chữ Việt – Âm Và Hình: Dấu Ấn Văn Hóa Của Người Xưa
Theo dòng lịch sử, ta bắt gặp nhiều cách ghi chép khác nhau về cái tên “Việt”. Từ “Lạc Dân” trong “Giao Châu Ngoại Vực Ký”, “Lạc Việt” trong “Thủy Kinh Chú” đến “Bách Việt” trong “Lã Thị Xuân Thu” cho thấy sự phong phú và biến đổi trong cách gọi tên người Việt. Tuy nhiên, hai chữ “Việt” phổ biến nhất là 粤 và 越 lại mang trong mình những tầng ý nghĩa văn hóa sâu sắc hơn cả.
Âm “Việt” (âm Hán Việt) thường được cho là phiên âm từ “Diệc” – một loài chim mà người Lạc Việt tôn sùng. Điều này lý giải cho cách phát âm “Diệc” thay cho “Việt” vẫn còn tồn tại ở một số vùng miền Nam Việt Nam. Quan trọng hơn, âm “Diệc” cũng là phái âm của chữ “Dịch” (易) – hàm chứa triết lý Âm Dương, nền tảng của văn hóa phương Đông.
Sự tương đồng về âm tiết này cho thấy mối liên kết chặt chẽ giữa người Việt và Dịch học. Liệu có phải người Việt chính là chủ nhân của kho tàng triết lý uyên thâm này?
Ba Chữ Việt: 趏 – 粤 – 越: Biểu Tượng Của Dịch Lý
Đi sâu vào phân tích cấu tạo của ba chữ Việt: 趏, 粤, và 越, ta càng nhận thấy rõ nét hơn dấu ấn của Dịch lý trong tư duy của người Việt.
Chữ 趏 (tượng trưng cho Đạo) được tạo thành từ hai thành tố “Tẩu” (走) và “Thiệt” (舌). “Tẩu” với phần trên là “Thổ” (âm) và phần dưới là “Chỉ” (dương) thể hiện Thái cực, tương tác âm dương. “Thiệt” với phần trên là “Can” (dương) và phần dưới là “Khẩu” (âm) tượng trưng cho Vô cực, cội nguồn của vạn vật. Sự kết hợp này phản ánh một cách tinh tế triết lý “Nhất Âm Nhất Dương Chi Vị Đạo” – nền tảng tư duy của người Việt.
Chữ 粤 (Vô cực – Âm) với phần trên là “Phiệt” (dương) và phần dưới là “Vi” (âm) bao quanh chữ “Mễ” (gạo), thể hiện sự hòa quyện âm dương tạo nên cuộc sống. Hình ảnh hạt gạo – nguồn lương thực chủ yếu, cũng là biểu tượng văn minh lúa nước của người Việt, được đặt trang trọng ở trung tâm chữ 粤, cho thấy vai trò quan trọng của nông nghiệp trong văn hóa Việt.
Chữ 越 (Thái cực – Dương) với phần trên là “Thổ” (âm) và phần dưới là “Chỉ” (dương), tượng trưng cho Thái cực, sự vận động không ngừng của vạn vật. Việc sử dụng chữ 越 với ý nghĩa “vượt qua” càng khẳng định thêm tinh thần năng động, không ngừng vươn lên của người Việt.
Sự phân chia âm dương, thái cực, vô cực trong ba chữ 趏, 粤, và 越 không chỉ đơn thuần là sự tình cờ. Nó cho thấy sự am hiểu sâu sắc về Dịch lý và khả năng vận dụng uyển chuyển triết lý này vào trong ngôn ngữ của người Việt. Liệu có phải chính người Việt đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng và phát triển hệ thống tư tưởng Dịch vĩ đại này?
Người Việt Và Tác Quyền Dịch Học: Những Gợi Mở Từ Chữ Viết
“Thuyết văn giải tự” có ghi: “粤三日丁亥. 越三日丁巳“. Câu này, theo phân tích, cho thấy sự liên kết giữa hai chữ Việt 粤 và 越 với các yếu tố Càn (☰), Nhật (日), Đinh (丁), và hai chi Hợi (亥) – Tỵ (巳) trong hệ thống Can Chi – nền tảng của Dịch học.
Việc chữ 粤 đi với Hợi (âm) và chữ 越 đi với Tỵ (dương), cùng nằm trong hệ thống Càn – Nhật – Đinh (thuộc phương Nam) cho thấy mối liên hệ mật thiết giữa người Việt ở Lưỡng Quảng và người Lạc Việt. Họ có chung nguồn gốc văn hóa, nhưng có sự khác biệt về không gian địa lý và quá trình phát triển.
Quan trọng hơn, việc chữ 越 gắn liền với Càn – Nhật – Đinh – Tỵ – những yếu tố chủ chốt trong Dịch học – cho thấy khả năng người Việt chính là tác giả của hệ thống triết lý này. Chẳng phải ngẫu nhiên mà truyền thuyết “Hiến rùa” và hình ảnh chim hạc lại xuất hiện trong văn hóa Việt Nam từ thời nhà Chu.
Kết Luận: Góc Nhìn Mới Về Lịch Sử Và Văn Hóa Việt
Phân tích ý nghĩa của hai chữ 粤 và 越 không chỉ giúp ta hiểu thêm về nguồn gốc, mà còn làm sáng tỏ vị thế của người Việt trong lịch sử văn minh khu vực. Việc người Việt am hiểu và sử dụng chữ Hán từ rất sớm, cùng với những dấu ấn văn hóa trong trống đồng, tiền cổ, và địa danh cho thấy lịch sử và văn hóa Việt Nam phong phú và lâu đời hơn những gì chúng ta thường biết.
Nghiên cứu chữ viết không chỉ đơn thuần là giải mã ký tự, mà còn là hành trình khám phá và khẳng định bản sắc văn hóa của một dân tộc.
