Xứ Đông, một trong bốn vùng địa lý “Đông – Đoài – Nam – Bắc” của đồng bằng Bắc bộ xưa, có trung tâm là trấn Hải Đông (nay là thành phố Hải Dương), nhưng lại bao trùm một vùng văn hóa rộng lớn hơn nhiều ở phía đông Thăng Long. Nơi đây không chỉ là quê hương của nhiều danh nhân đất Việt, mà còn là vùng đất ghi dấu những chiến công hiển hách và sở hữu nhiều thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa đặc sắc.
Theo sử sách xưa, địa phận xứ Đông ngày nay bao gồm gần như toàn bộ tỉnh Hải Hưng (Hải Dương và Hưng Yên ngày nay) cộng thêm các huyện Vĩnh Bảo, Thủy Nguyên, An Lão, An Dương (nay thuộc Hải Phòng) và Đông Triều (nay thuộc tỉnh Quảng Ninh), trải dài đến tận vùng biển.
Trên mảnh đất màu mỡ được bồi đắp bởi phù sa của các dòng sông Hồng, sông Thái Bình, sông Luộc, từ thuở xa xưa, cha ông ta đã đến khai hoang, lập ấp, tạo dựng nên những xóm làng trù phú. Vùng đất này cũng sản sinh ra nhiều danh tướng, anh hùng, thủ lĩnh nghĩa quân, góp phần làm rạng danh đất nước.
Xứ Đông còn lưu giữ nhiều di tích, hiện vật có niên đại từ thời các Vua Hùng dựng nước. Vùng đất này từng là phên dậu phía đông kinh thành Thăng Long, có vị trí chiến lược quan trọng, in dấu những chiến công oanh liệt của dân tộc: Dạ Trạch, Vạn Kiếp, Chương Dương, Hàm Tử, Bãi Sậy, Đường 5…
Vạn Kiếp – Khúc tráng ca bi hùng
“Sáu đầu sông nước mênh mông
Bình Than có bến, Vạn An có vườn”
Câu ca dao như bức tranh khái quát về vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi hội tụ của lịch sử, văn hóa và cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp ở phía Bắc xứ Đông. Đó là khu vực sông Lục Đầu và đền Kiếp Bạc, nơi ghi dấu những chiến công hiển hách của cha ông ta trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược thế kỷ XIII, dưới sự lãnh đạo tài tình của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn.
Nằm ở vị trí chiến lược quan trọng, Vạn Kiếp (nay thuộc thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương) được Hưng Đạo vương chọn làm đại bản doanh trong suốt ba cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược. Sau khi dẹp yên giặc thù, ông cũng chọn nơi đây làm nơi an dưỡng tuổi già. Nhân dân nhớ ơn, lập đền thờ và gọi là đền Kiếp Bạc.
Toàn cảnh đền Kiếp Bạc, tỉnh Hải Dương, khoảng năm 1910. Nguồn: Flickr manhhai
Đền Kiếp Bạc nằm bên dòng sông Thái Bình hiền hòa, phía sau là dãy núi Rồng hùng vĩ. Nơi đây không chỉ là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đặc biệt mà còn là điểm du lịch tâm linh nổi tiếng, thu hút đông đảo du khách thập phương.
Từ Vạn Kiếp, du khách có thể đến thăm nhiều địa danh lịch sử khác như: bến Bình Than (nơi vua Trần mở hội nghị quân sự, quyết tâm kháng chiến chống quân Nguyên Mông), Linh Xá (trang trại của Nhân Huệ vương Trần Khánh Dư), núi Yên Phụ (trang trại của An Sinh vương Trần Liễu),… Mỗi địa danh đều gắn liền với những sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc, góp phần tạo nên diện mạo cho du lịch xứ Đông.
Côn Sơn – Nơi lưu dấu bậc hiền tài
“Côn Sơn suối chảy rì rầm
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.”
Cách Vạn Kiếp khoảng 15km, Côn Sơn (nay thuộc thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương) là một địa danh nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên hữu tình, gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi, danh nhân văn hóa thế giới.
Hình ảnh cổng đền Côn Sơn với kiến trúc độc đáo, uy nghiêm. Nguồn ảnh: Wikimedia Commons
Côn Sơn gây ấn tượng bởi vẻ đẹp nên thơ, hữu tình. Du khách đến đây sẽ được chiêm ngưỡng những rừng thông xanh bát ngát, những dòng suối trong vắt, những ngọn núi hùng vĩ. Nơi đây còn lưu giữ nhiều di tích lịch sử – văn hóa gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi, tiêu biểu là khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc.
Du khách đến Côn Sơn có thể ghé thăm chùa Côn Sơn, nơi Nguyễn Trãi từng về ẩn dật, thăm Giếng Ngọc trong veo, viếng mộ Nguyễn Trãi, leo núi Kỳ Lân, thăm Thạch Bàn, nơi Nguyễn Trãi từng ngồi làm thơ, đánh cờ,…
Đền Đa Hòa – Nét chấm phá bên dòng sông Hồng
Rời Côn Sơn, men theo dòng sông Hồng về vùng đất Khoái Châu (tỉnh Hưng Yên), du khách sẽ đến với đền Đa Hòa, ngôi đền cổ kính gắn liền với truyền thuyết về nàng công chúa Tiên Dung và chàng trai nghèo Chử Đồng Tử.
Đền Đa Hòa nằm bên dòng sông Hồng thơ mộng, nơi có khúc uốn bao la, bên lở, bên bồi, tạo nên khung cảnh thiên nhiên hữu tình, nên thơ.
Gắn liền với đền Đa Hòa là chiến thắng Hàm Tử oanh liệt trong lịch sử chống quân Nguyên Mông xâm lược. Tháng 4 năm 1285, tại Hàm Tử, đạo quân nhà Trần do Trần Nhật Duật chỉ huy đã đánh tan cánh quân của tướng Nguyên Toa Đô, góp phần làm nên chiến thắng vang dội cho cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai.
Phố Hiến – Dấu ấn thương cảng sầm uất
“Thứ nhất kinh kỳ
Thứ nhì phố Hiến”
Phố Hiến (nay thuộc thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên) từng là thương cảng quốc tế sầm uất bậc nhất Đàng Ngoài vào thế kỷ XVII- XVIII. Nơi đây từng là điểm giao thương của nhiều thuyền buôn trong và ngoài nước như: Trung Quốc, Nhật Bản, Xiêm, Hà Lan, Bồ Đào Nha…
Ngày nay, Phố Hiến không còn giữ được vị trí như xưa nhưng vẫn lưu giữ nhiều dấu tích về một thời kỳ phồn vinh, như: phố xá, nhà cổ, đền chùa, hội quán…
Đến với Phố Hiến, du khách sẽ được hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc với nhiều di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật độc đáo như: chùa Chuông, chùa Hiến, đền Mẫu, nhà cổ, Văn Miếu Xích Đằng…
Văn miếu Xích Đằng – Nét chấm phá kiến trúc độc đáo giữa lòng phố Hiến. Ảnh: Vương Lộc
Xứ Đông xưa với bề dày lịch sử – văn hóa, cùng cảnh quan thiên nhiên đa dạng, độc đáo hứa hẹn sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị và đáng nhớ.
