Hầu hết chúng ta ở đây đều đã được học về sự xuất chúng của Lý Thường Kiệt, và hiểu rằng họ gốc của ông không phải là họ Lý. Vậy Lý Thường Kiệt tên thật là gì?
Nội dung
Hiện nay trên mạng khi cần gọi họ tên thật của Lý Thường Kiệt người ta đa số nói Ngô Tuấn, báo chí nếu có nhắc thì cũng là Ngô Tuấn, website một số trường đặt tên ông khi khi viết thông tin về họ tên gốc cũng ghi họ ông là Ngô, tên Tuấn.
Nguồn gốc sự ngộ nhận Lý Thường Kiệt họ Ngô
Mình thử đi tìm nguồn gốc của thông tin Lý Thường Kiệt họ Ngô, thì đa số web cho rằng từ cuốn “Gia phả họ Ngô Việt Nam”, bia “thần phổ Lý Thường Kiệt” của Nhữ Bá Sỹ (Thanh Hóa), sách “Tây Hồ Chí”, văn trên chuông chùa An Xá (Long Biên) .
Mình chưa đọc sách “Gia phả họ Ngô Việt Nam“, nhưng trên wordpress của họ, họ thừa nhận đã dùng bia của Nhữ Bá Sỹ ở Thanh Hóa (”Ngoài ra một phần là dựa vào thần phả đền thờ Lý Thường Kiệt ở Thanh Hóa,…”)
Nhưng bia “thần phổ Lý Thường Kiệt” của Nhữ Bá Sĩ này có niên đại cách thời nhà Lý… 800 năm (nhà Nguyễn). Thời gian quá xa, lại không có căn cứ nào từ thời Lý để viết, nên độ tin cậy cực thấp, thẳng thắn mà nói thì là bịa đặt. Nhà sử học Hoàng Xuân Hãn cũng nhân định:
”Đoạn trên này, chép theo bia NBS (chú: Nhữ Bá Sĩ), là một bia mới dựng đời Tự Đức. Chắc rằng Nhữ Bá Sĩ chép theo thần phổ. Thần phổ phần nhiều là lời chép tục truyền hay lời bịa đặt, ta không thể hoàn toàn tin những chi tiết quá rõ ràng chép trong thần phổ.”
Còn sách “Tây Hồ chí” không ghi tác giả, niên đại viết, hiện nay đang bị nhiều nhà sử học nghi ngờ về độ tin cậy (viết sai thời gian dời đô của Lý Công Uẩn,v.v..) . Nhưng thời gian thì cũng mới, dù nhiều tranh cãi nhưng đa phần là từ thế kỷ 19, vẫn cách tới 800 năm.
Còn nếu văn trên chuông chùa An Xá, cũng tương tự, viết cách thời của Lý Thường Kiệt 500 năm (1690). Bài sắc viết về Lý Thường Kiệt thì có từ năm 1653 (“Ngày 22 tháng 3 năm Thịnh Đức thứ nhất (Đời vua Lê Thần Tông)…”)
Tóm lại, tất cả các nguồn trên có cùng 1 vấn đề – thời gian viết cách quá xa thời Lý Thường Kiệt, sớm nhất thì 500 năm, muộn nhất thì 800 năm => Độ tin cậy cực thì thấp.
Dẫn chứng đâu để nói Lý Thường Kiệt họ Quách?
Đó là từ tấm bia “Cự Việt Quốc Thái Úy Lý Công Thạch Bi Minh Tự” dựng từ thời Lý, lập khoảng năm 1159, viết về Thái úy Đỗ Anh Vũ, họ hàng của Lý Thường Kiệt. Đoạn quan trọng viết về dòng dõi của Lý Thường Kiệt như sau:
“…Tổ bên ngoại của Thái úy (Đỗ Anh Vũ) là Thái úy Quách công triều Thái Tông, vốn là người ở huyện Câu Lậu, Tế Giang, sinh ra Thường Kiệt làm Thái úy triều Nhân Tông, được ban quốc tính là họ Lý…”
Như vậy theo bia đá thời Lý này, Lý Thường Kiệt có họ gốc là Quách, chứ không phải họ Ngô, có cha từng là Thái úy đời vua Lý Thái Tông (1028-1054). Mà nếu cha của Lý Thường Kiệt từng làm quan triều vua Lý Thái Tông,, đó lại chính là thái úy Quách Thạch Ích. Sách Việt Sử Lược chép (Phần quyển II, trang 44):
“Năm Mậu Tý (năm 1048) Nùng Trí Cao ở động Vật Ác làm phản, vua sai Võ Oai Hầu và quan Thái uý là Quách Thạch Ích đi đánh dẹp ..”
Mặc dù trên wikipedia viết về việc Lý Thường Kiệt họ Quách, tên Tuấn còn lấy dẫn chứng từ An Nam Chí Lược hay 1 bia khác là An Hoạch Sơn Báo Ân Tự Ký, nhưng mình đã kiểm chứng 2 nguồn trên và không tìm được thông tin nào nhắc đến việc này (cả họ lẫn tên).
Kết luận
Đối chiếu thông tin bia “Cự Việt Quốc Thái Úy Lý Công Thạch Bi Minh Tự”, với niên đại rất gần với Lý Thường Kiệt (sau năm ông mất 54 năm) với sách Việt Sử Lược thì đây vẫn là dẫn chứng đáng tin cậy nhất.
Mình rất tự tin vào các dẫn chứng trên và mong mọi người hãy chia sẻ để giúp mọi người “giải độc” thông tin sai, có thể là trong giờ Lịch Sử có nội dung về Lý Thường Kiệt, các bài viết có liên quan, v.v…
Lê Hoàng
