Năm 1963, miền Nam Việt Nam chìm trong khói lửa đấu tranh. Phong trào Phật giáo, khởi nguồn từ Huế, đã lan rộng khắp miền Nam, thu hút sự tham gia của hàng triệu người, từ tăng ni, phật tử đến sinh viên, trí thức và các tầng lớp nhân dân. Chế độ Ngô Đình Diệm, với chính sách kỳ thị tôn giáo hà khắc, đã đẩy mâu thuẫn lên đỉnh điểm. Trước sức ép của phong trào, chính quyền Diệm đã sử dụng bạo lực để đàn áp, gieo rắc nỗi sợ hãi và phẫn nộ trong lòng người dân.
Giữa thời điểm căng thẳng ấy, một sự kiện đã làm chấn động cả thế giới và trở thành biểu tượng bất khuất của tinh thần đấu tranh cho tự do tôn giáo và hòa bình – Hành động tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức vào ngày 11/6/1963.
Sứ Mạng Lịch Sử Của Malcolm Browne
Tối ngày 10/6/1963, một số phóng viên nước ngoài ở Sài Gòn nhận được tin tức về một sự kiện quan trọng sẽ diễn ra vào sáng hôm sau tại ngã tư Phan Đình Phùng – Lê Văn Duyệt. Tuy nhiên, chỉ có số ít trong số họ thực sự có mặt, một phần vì đã quá quen với những thông báo mập mờ từ chính quyền.
Malcolm Browne, phóng viên hãng thông tấn AP, là một trong số ít những người có mặt. Linh cảm về một sự kiện trọng đại, ông đã đến chùa Từ Nghiêm từ sớm, mang theo chiếc máy ảnh, sẵn sàng ghi lại lịch sử.
Ảnh chụp lúc 08h00 sáng 11/6/1963 tại chùa Từ Nghiêm, bức ảnh đầu tiên ghi lại sự kiện lịch sử (ảnh: Malcolm Browne).
Hành Trình Về Cõi Niết Bàn
Sáng ngày 11/6/1963, từ chùa Từ Nghiêm, đoàn xe chở các tăng ni, phật tử di chuyển đến chùa Xá Lợi, rồi tiến về ngã tư Phan Đình Phùng – Lê Văn Duyệt. Dẫn đầu đoàn là chiếc Austin màu xám chở Hòa thượng Thích Quảng Đức.
Ảnh chụp lúc 09h00, đoàn tăng ni đến ngã tư Phan Đình Phùng – Lê Văn Duyệt (ảnh: Malcolm Browne).
Giữa ngã tư đường, trước sự chứng kiến của hàng trăm người, Hòa thượng Thích Quảng Đức bình thản ngồi xuống trong tư thế kiết già. Đại đức Thích Chơn Ngữ, người đi cùng Hòa thượng, đã tưới xăng lên khắp người ông. Sau đó, trong sự im lặng đến nghẹt thở, Hòa thượng thản nhiên bật diêm, tự thiêu thân mình.
Ảnh chụp lúc 09h17, khi Đại đức Thích Chơn Ngữ đang đổ xăng lên người Hòa thượng Thích Quảng Đức (ảnh: Malcolm Browne).
Khoảnh khắc lịch sử: Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu (ảnh: Malcolm Browne).
Ngọn lửa bùng lên, thiêu rụi thân xác Hòa thượng, nhưng thắp sáng ngọn lửa đấu tranh trong lòng người dân Việt (ảnh: Malcolm Browne).
Tiếng Vang Của Ngọn Lửa
Bức ảnh Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu do Malcolm Browne chụp đã nhanh chóng lan truyền khắp thế giới, trở thành biểu tượng của cuộc đấu tranh bất bạo động chống lại chế độ Ngô Đình Diệm. Bức ảnh gây chấn động dư luận quốc tế, khiến Tổng thống Mỹ John F. Kennedy phải thốt lên: “Không một bức ảnh thời sự nào trong lịch sử thế giới lại tạo ra nhiều cảm xúc đến thế!”
Nhiều nhà sư và người dân kính cẩn chào từ biệt Hòa thượng Thích Quảng Đức (ảnh: Malcolm Browne).
Hành động của Hòa thượng đã khơi dậy làn sóng phản đối mạnh mẽ chế độ Diệm từ cộng đồng quốc tế. Dư luận thế giới lên án mạnh mẽ chính sách đàn áp tôn giáo của chính quyền Sài Gòn, đồng thời bày tỏ sự ủng hộ đối với cuộc đấu tranh chính nghĩa của Phật giáo Việt Nam.
Di Sản Lịch Sử
Hành động tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức không chỉ là sự hy sinh cao cả của một cá nhân, mà còn là minh chứng cho tinh thần bất khuất, kiên cường của dân tộc Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do. Sự kiện này đã góp phần quan trọng vào việc làm sụp đổ chế độ Ngô Đình Diệm, mở ra bước ngoặt mới cho lịch sử Việt Nam.
Năm 2010, gần 50 năm sau ngày Hòa thượng tự thiêu, một đài tưởng niệm đã được xây dựng tại ngã tư đường Phan Đình Phùng – Lê Văn Duyệt (nay là đường Nguyễn Đình Chiểu và Cách mạng Tháng Tám), nơi ông đã hy sinh. Bia đá trước đài tưởng niệm ghi: “Tưởng nhớ hành động hy sinh và đóng góp của Hòa thượng Thích Quảng Đức với Phật pháp, hòa bình, độc lập dân tộc và thống nhất đất nước”.
Bức ảnh Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu được phục chế màu (ảnh: Malcolm Browne).
Hành động của Hòa thượng Thích Quảng Đức đã trở thành một phần lịch sử, một minh chứng hùng hồn cho tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam. Dù thời gian có trôi qua, ngọn lửa năm xưa vẫn sáng mãi, nhắc nhở thế hệ mai sau về một thời kỳ lịch sử oai hùng của dân tộc.
