Thiền Chỉ và Thiền Quán: Hai Phương Pháp Thiền Tập Quan Trọng
Trong Kinh tạng Nikāya, Thiền chỉ (samantha) và Thiền quán (vipassana) là hai phương pháp thiền tập quan trọng khi nói về “phát triển của tâm”. Cả hai phương pháp này được coi là những công cụ tuyệt vời nhất để đạt được sự tĩnh tâm và trí tuệ.
Thiền chỉ và Thiền quán được coi là phương tiện tuyệt vời nhất đưa đến nhất tâm và tăng trưởng trí tuệ. Nguồn ảnh: Internet
Trong Kinh Tăng chi bộ, Đức Phật đã giải thích chi tiết về bản chất và chức năng của Thiền chỉ và Thiền quán như sau: “Để thắng trí tham, các Tỷ-kheo cần tu tập hai phương pháp này. Đó là Thiền chỉ và Thiền quán… Để thắng trí tham, các Tỷ-kheo cần tu tập hai phương pháp này. Để biến trí tham, các Tỷ-kheo… để biến tận, để đoạn tận, để trừ diệt, để biến diệt, để ly tham, để đoạn diệt, để xả bỏ, để từ bỏ tham. Đó là hai phương pháp: Thiền chỉ và Thiền quán… Để thắng trí, để biến trí sân, si, phẫn nộ, hiềm hận, giả dối, não hại, tật đố, xan tham, man trá, phản trắc, cứng đầu, cuồng nhiệt, mạn, quá mạn, kiêu căng, phóng dật… để biến tận, để đoạn tận, để trừ diệt, để biến diệt, để ly tham, để đoạn diệt, để xả bỏ, để từ bỏ sân… phóng dật. Đó là hai phương pháp: Thiền chỉ và Thiền quán… Các Tỷ-kheo cần tu tập hai phương pháp này.”
Thiền Chỉ: Hướng Về Tĩnh Lặng
Về cơ bản, Thiền chỉ (samatha) là sự tập trung tâm vào một đối tượng đặc biệt để đạt được sự yên lặng. Nghĩa của samatha trong các bản văn được giải thích là: Paccanīkadhamme same-tīti samatho, có nghĩa là pháp đã được làm sạch và loại bỏ những pháp đối nghịch, được gọi là samatha.
Thiền chỉ là sự thực hành trong sự tập trung tâm, làm cho tâm ý của chúng ta ngưng tụ lại lắng dịu xuống. Nguồn ảnh: Internet
Theo Thích Trung Định, Thiền chỉ liên quan trực tiếp đến sự ổn định tâm trí trong việc tập trung vào một đối tượng thiền phù hợp, nhằm ngăn chặn sự rối loạn và ảo tưởng trong tâm. Khi tập trung tâm trí, niềm an lạc tinh tế và sự thú vị sẽ nảy sinh, khiến cho các dục vọng và bất thiện biến mất. Samatha là một công cụ mạnh mẽ để thực hành Thiền quán hiệu quả. Bất cứ ai đạt được Thiền chỉ sẽ có tâm trí bình yên, như một hồ nước trong suốt mà không một gợn sóng nào làm xáo trộn mặt hồ. Có thể nói, đây chính là tập trung vào tĩnh tâm, làm cho tâm ý của chúng ta trở nên yên bình một cách rõ rệt.
Thiền Quán: Thấu Hiểu Bản Chất
Thiền Quán, còn được gọi là Thiền tiến trình, không tập trung vào một đối tượng cố định mà thay vào đó sử dụng khả năng tập trung để quan sát những thay đổi trong thân tâm, như một công cụ để hiểu rõ bản chất của sự tiến trình thân tâm. Thiền Quán là quá trình nhìn sâu để thấy rõ bản chất của sự việc.
Thiền quán là nhìn sâu để thấy rõ bản chất của sự việc. Nguồn ảnh: Internet
Theo tác giả Jack Kornfield, Thiền Quán giúp chúng ta nhìn thấy và hiểu rõ bản chất của thân tâm và hiện tượng xung quanh mà không gắn kết vào chúng. Thay vì tập trung vào một đối tượng cụ thể, chúng ta tập trung vào những thay đổi liên tục trong thân tâm và dùng sự quan sát rõ ràng và thẳng thắn để đạt được sự mở mang và nhận thức.
Định là một yếu tố quan trọng trong Thiền Quán, nếu không có sự định rõ ràng, ta cần tập trung vào nhiều đối tượng thay đổi khác nhau. Thiền Quán tập trung vào chánh niệm tỉnh giác về thân, thọ, tâm, pháp thông qua sát na. Khi tập trung và chú ý gia tăng, tâm trí trở nên trong sáng và bình tĩnh.
Tóm lại, Thiền chỉ và Thiền quán là hai phương pháp thiền tập quan trọng trong Phật giáo. Chúng là con đường duy nhất để đạt được hạnh phúc, an lạc và giải thoát.
Để tìm hiểu thêm về Khám Phá Lịch Sử, hãy click vào đây.
