Ngày Lễ Khai Hạ – bài cúng khai hạ mùng 7 tháng Giêng mang ý nghĩa gì? Hãy cùng tôi khám phá chi tiết nghi thức cúng ông Táo vào ngày mùng 7 tháng Giêng qua bài viết này.
1. Lễ Khai Hạ Là Gì?
Lễ khai hạ trong thực tế chính là việc hạ cây nêu, thường được tiến hành vào chiều mùng 7 tháng Giêng nhằm chấm dứt chuỗi ngày nghỉ Tết. Mặc dù phong tục trồng cây nêu đã không còn phổ biến như trước đây, nhưng lễ khai hạ vẫn được tiến hành như là một phần không thể thiếu trong lễ Tết.
Cụ thể hơn, theo phong tục truyền thống, cây nêu sẽ được dựng từ ngày 23 tháng Chạp, hoặc muộn nhất là dựng vào ngày 30 Tết. Trên cây treo kèm những vật trang trí như vòng tròn nhỏ hoặc những vật tùy theo phong tục địa phương, nhằm biểu trưng cho việc tiễn xá những điều xấu xa và không may mắn của năm cũ, đồng thời chào đón những điều may mắn trong năm mới.
Cây nêu còn có ý nghĩa trừ ma quỷ, không để ma quỷ quấy phá gia đình, tạo không khí Tết thật bình an. Ngày Tết, khi đã đón thần linh về với gia đình, cây nêu sẽ được hạ đi.
2. Tìm Hiểu Về Lễ Khai Hạ
Buổi chiều mùng 7, người Việt truyền thống thường hạ cây nêu, còn gọi là lễ khai hạ để kết thúc kỳ nghỉ Tết. Sau ngày mùng 7, mọi người phải trở lại cuộc sống lao động bình thường.
Theo truyền thống, cây tre dài khoảng 5-6m được sử dụng làm cây nêu. Cây thường được dựng vào ngày 23 tháng Chạp hoặc sáng mùng 10 Tết. Trên cây treo một vòng tròn nhỏ và nhiều vật dụng trang trí tùy theo địa phương và phong tục. Có những nơi treo bó lá dứa, khung tre nứa dán giấy màu xanh đỏ, lá bùa hình bát quái, vàng mã, câu đối hoặc hình con vật bằng đất nung… Có những nơi lại là túi nhỏ đựng trầu cau và ống sáo, chiếc khánh (chuông gió), những miếng kim loại lớn nhỏ, lá thiên tuế, lông gà, củ tỏi. Khi có gió thổi, chiếc khánh và những miếng kim loại phát ra tiếng leng keng như tiếng phong linh. Chiếc khánh, đồng âm với từ “phúc”, mang ý nghĩa năm mới mang lại hạnh phúc cho gia đình. Dưới chân cây nêu có rắc vôi bột và vẽ hình cung tên.
Trong sách Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức, Tập Hạ chép rằng: “Bữa trừ tịch (tức ngày cuối năm), mọi nhà ở trước cửa lớn đều dựng một cây tre, trên buộc cái giỏ bằng tre, trong giỏ đựng trầu cau vôi, ở bên giỏ có treo giấy vàng bạc, gọi là ‘lên nêu’… có ý nghĩa là để làm tiêu biểu cho năm mới, tảo trừ những xấu xa trong năm cũ”.
Tất cả những vật trang trí này có ý nghĩa trừ tà, thông báo với ma quỷ rằng đất nhà đã có chủ và không được đến quấy rối, đồng thời mong một năm mới tốt lành, bình an và may mắn.
Cây nêu còn là biểu tượng cho sự uy quyền, nhà nào có quyền thế nhất thì cây nêu cao nhất. Trước khi hạ cây nêu, chủ nhà đặt một cái bàn nhỏ, trên đó bày một đĩa dưa hấu, một ít hương và hoa… ngay gốc cây nêu để báo cáo với trời đất rằng gia đình đã ăn Tết vui vẻ. Sau đó, rung cây nêu cho rụng hết lá khô, sau đó hạ cây nêu xuống và đem bùa nêu treo ở cửa chính (cửa ở mặt trước của ngôi nhà).
Với các gia đình buôn bán, ngày mùng 7 Tết họ tổ chức cỗ cúng lễ nhằm cầu may mắn trong công việc kinh doanh, làm ăn phát đạt trong năm mới.
Một số năm gần đây, phong tục trồng cây nêu vào ngày Tết đã dần mất đi và được thay thế bằng phong tục chơi hoa đào và hoa mai vào ngày Tết. Nhiều người trẻ hiện nay chỉ biết về cây nêu qua câu ca dao, tục ngữ như:
“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ,
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.”
3. Cúng Khai Hạ Vào Lúc Nào?
Lễ cúng khai hạ thường diễn ra vào ngày mùng 7 âm lịch theo truyền thống. Tuy nhiên, ngày nay, tùy thuộc vào điều kiện của từng gia đình, nghi lễ này có thể diễn ra từ ngày mùng 3 đến mùng 10 âm lịch, không nhất thiết phải trong ngày mùng 7 âm lịch như trước đây.
Để chọn giờ cúng khai hạ đẹp, bạn có thể tham khảo giờ hoàng đạo và giờ đẹp trong khoảng từ mùng 3 đến mùng 10 âm lịch.
4. Nghi Thức Trong Lễ Tạ – Tết Khai Hạ
Với ý nghĩa quan trọng của ngày Lễ Tạ, nó cũng được coi như một cái “Tết” – Tết Khai Hạ không kém phần quan trọng như Lễ Giao Thừa. Trước khi dâng hương trong Lễ Tạ, người xưa thường cũng thực hiện việc đốt pháo để mừng. Nhiều gia đình còn tổ chức lễ ngoài trời như trong ngày Giao Thừa.
Trước khi hạ toàn bộ phẩm vật trong lễ tạ, trước tiên cần thực hiện việc hóa vàng tiền. Mỗi lễ vàng, tiền dâng cúng đều được hóa riêng theo thứ tự: Gia thần trước, Gia tiên sau – từ bậc cấp cao nhất đến thấp nhất.
Trước khi hạ mỗi lễ, cần vái ba vái và khấn “Con xin thiêu hóa tiền vàng, quần áo,… thỉnh vong linh nhận chút lễ bạc. Tâm thành, kính cáo Tôn thần, xin rước vong linh lại về âm giới”.
5. Lễ Hóa Vàng Trong Tết Khai Hạ
Theo phong tục xưa, khi hóa vàng mã, thường có lễ cáo thần “Vũ Lâm sứ giả” để ngài chứng tri. Văn khấn đọc khi bắt đầu hóa vàng mã, tại ban thờ để xin phép Thần Vũ Lâm sứ giả để tránh quỷ, ma đói khát cướp quần áo, tiền vàng của người cúng để rồi gửi cho vong.
Khi gửi đồ mã, cần ghi vào giấy đầy đủ các đồ hiến cúng và gửi cho ai và ở đâu mộ táng. Giống như gửi ở thế giới tạm này, thì ở thế giới âm cũng vậy, cần có tên địa chỉ người gửi và người nhận. Khi hóa vàng mã xong, cần đọc câu kính xin Tôn thần kính rước vong linh về nơi âm giới.
7. Văn Khấn Lễ Khai Hạ
Dưới đây là bài văn khấn cúng lễ hóa vàng khác mà nhiều người sử dụng.
8. Bài Cúng Hóa Vàng
9. Bài Cúng Rước Ông Táo Về Ngày 7 Tháng Giêng
Một số nơi sẽ tổ chức lễ rước ông Táo về nhà vào ngày mùng 7 Tết. Để biết chi tiết về lễ rước ông Táo như thế nào và văn khấn ra sao, mời các bạn tham khảo bài viết “Văn khấn rước ông Táo về nhà ngày mùng 7 Tết”.
Sau khi đọc bài văn khấn lễ khai hạ đầu năm, đợi hương tàn hoặc hết 1 tuần hương, bạn có thể hóa sớ và hóa vàng, sau đó có thể nhờ người lên nhấc cây nêu. Cây nêu, sau khi được nhấc lên, không được để trong nhà mà phải để bên ngoài, ở nơi khô ráo và thoáng sạch.
Ngày nay, lễ khai hạ không còn nhiều nơi trồng cây nêu trước Tết và hạ cây nêu nhiều như trước đây. Tuy nhiên, việc chuẩn bị mâm cúng ngoài trời vẫn được thực hiện cẩn thận và chu đáo để cầu phúc, bình an và đón thần linh cùng tài lộc về với gia đình.
Trên đây là những điều tôi đã chia sẻ về lễ khai hạ và những thông tin quan trọng liên quan. Hãy cùng khám phá thêm nhiều bài viết thú vị về Tết âm lịch trên Khám Phá Lịch Sử.
