Câu chuyện về An Dương Vương và Loa Thành, gắn liền với truyền thuyết nỏ thần và bi kịch tình yêu của Mị Châu – Trọng Thủy, đã ăn sâu vào tâm thức người Việt. Tuy nhiên, vị trí thực sự của Loa Thành, kinh đô của An Dương Vương, vẫn là một ẩn số lịch sử đầy tranh cãi. Liệu Loa Thành có thực sự tọa lạc tại Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội như chúng ta vẫn thường biết, hay còn một câu chuyện khác được chôn giấu trong lớp bụi thời gian?
Loa Thành
Phong Khê, Việt Thường và Hành Trình Tìm Kiếm Loa Thành
Từ xa xưa, Cổ Loa, Đông Anh đã được mặc định là vị trí của Loa Thành, kinh đô An Dương Vương. Sử sách ghi chép rằng An Dương Vương sau khi thôn tính Văn Lang, đổi quốc hiệu là Âu Lạc và định đô ở Phong Khê, nay là Cổ Loa. Tuy nhiên, nhiều tài liệu lịch sử lại cho thấy một bức tranh phức tạp hơn về vị trí thực sự của Loa Thành.
Đại Việt sử ký toàn thư (Toàn thư) chép rằng An Dương Vương đóng đô ở Phong Khê, nhưng lại xây thành ở Việt Thường – một địa danh rộng lớn, trải dài từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên-Huế ngày nay. Sự khác biệt này đặt ra câu hỏi: Loa Thành thực sự ở đâu?
Lĩnh Nam chích quái, một tác phẩm văn học dân gian, cũng xác định Loa Thành nằm ở Việt Thường, cụ thể là vùng Dạ Sơn, tổng Cao Xá, phủ Diễn Châu, Nghệ An. Vị trí này phù hợp với truyền thuyết về cái chết của An Dương Vương tại núi Mộ Dạ, Diễn Châu. Khoảng cách địa lý ngắn hơn nhiều so với việc An Dương Vương phải chạy hàng trăm cây số từ Cổ Loa, Đông Anh đến Nghệ An.
An Nam chí lược lại không dùng tên Loa Thành mà gọi là Việt Vương thành, tọa lạc tại huyện Bình Địa, nơi còn dấu tích cung điện và thành trì của An Dương Vương. Đáng tiếc, tác giả không nói rõ huyện Bình Địa ở đâu.
Loa Thành Trong Mắt Sử Gia Trung Hoa
Các sử gia Trung Hoa cũng có những ghi chép khác nhau về Loa Thành. An Nam chí cho rằng Loa Thành, hay Việt Vương thành, nằm ở huyện Đông Ngạn, nhưng lại xác định huyện này thuộc phủ Nghệ An, trùng khớp với đất Việt Thường. Việt Kiệu thư cũng khẳng định Việt Vương thành nằm ở huyện Đông Ngạn, phủ Nghệ An.
Thủy kinh chú sớ lại dẫn nhiều nguồn, cho rằng Loa Thành nằm ở Phong Khê, tức Đông Anh ngày nay. Tuy nhiên, Đại Thanh nhất thống chí lại theo Việt Kiệu thư, khẳng định Loa Thành ở huyện Đông Ngạn, phủ Nghệ An.
Bản đồ Việt Nam thời xưa
Hai Kinh Đô, Một Bí Ẩn
Sự mâu thuẫn giữa các nguồn sử liệu khiến chúng ta đặt ra giả thuyết: An Dương Vương có thể đã lập hai kinh đô. Kinh đô đầu tiên ở Phong Khê (Đông Anh), sau đó dời đô về Việt Thường (Nghệ An), nơi được gọi là Loa Thành. Nền móng cung điện cũ được nhắc đến trong các sử liệu có thể là di tích của kinh đô đầu tiên, không phải Loa Thành.
Giả thuyết này còn được củng cố bởi việc Toàn thư ghi nhận Loa Thành là kinh đô của Ngô Quyền sau này. Với việc Ngô Quyền là người Ái Châu (Thanh Hóa) và có nhiều hoạt động ở vùng này, việc ông chọn Loa Thành ở Việt Thường làm kinh đô là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
Kết Luận: Bài Học Về Lịch Sử Đa Chiều
Câu chuyện về Loa Thành cho thấy lịch sử không phải lúc nào cũng đơn giản và rõ ràng. Việc đối chiếu, phân tích nhiều nguồn sử liệu khác nhau là cần thiết để có cái nhìn đa chiều và khách quan hơn về quá khứ. Bí ẩn về Loa Thành vẫn còn đó, chờ đợi những nghiên cứu sâu hơn để hé lộ chân tướng thực sự của kinh đô An Dương Vương. Tuy nhiên, dù Loa Thành nằm ở đâu, câu chuyện về An Dương Vương và Loa Thành vẫn mãi là một phần quan trọng trong lịch sử và văn hóa Việt Nam, nhắc nhở chúng ta về những bài học quý giá về lòng yêu nước, sự hy sinh và cả những sai lầm của quá khứ.
