Thung lũng sông Ấn, vùng đất huyền thoại nằm giữa Pakistan và Tây Ấn Độ ngày nay, từng là cái nôi của một nền văn minh rực rỡ, được biết đến với tên gọi Văn minh Harappa, hay Văn minh Thung lũng sông Ấn. Nền văn minh đô thị sớm nhất của tiểu lục địa Ấn Độ này đã phát triển mạnh mẽ cách đây hàng nghìn năm, trải dài trên một diện tích rộng lớn sánh ngang Tây Âu, thậm chí còn lớn hơn cả Ai Cập và Lưỡng Hà cộng lại. Câu chuyện về Harappa là một hành trình khám phá đầy thú vị về một thế giới cổ đại với những thành tựu đáng kinh ngạc, đồng thời cũng là một bí ẩn lớn về sự biến mất đột ngột của nó.
Nền văn minh là một xã hội phức tạp, thể hiện những phẩm chất tiên tiến. V. Gordon Childe đã đưa ra 10 đặc điểm chung nhất đối với một nền văn minh, và Harappa đáp ứng đầy đủ các tiêu chí này, thể hiện rõ nét đặc trưng của một nền văn minh đô thị. Từ kỹ thuật nông nghiệp tiên tiến đến sự phân tầng xã hội, từ các trung tâm đô thị sầm uất đến hệ thống chính trị phức tạp, Harappa đã đạt đến một trình độ phát triển đáng ngưỡng mộ.
Sự phát hiện ra Harappa vào đầu thế kỷ 19 bởi người Anh đã mở ra một chương mới trong lịch sử khảo cổ học. Những tàn tích của thành phố Harappa được ghi nhận lần đầu bởi James Lewis, một kỹ sư người Mỹ, vào năm 1826. Sau đó, Charles Masson đã mô tả Harappa như một “pháo đài xây bằng gạch nung từ đất sét đã bị phá hủy” vào năm 1844. Mãi đến năm 1920, những cuộc khai quật nghiêm túc mới được bắt đầu dưới sự chỉ đạo của Sir John Marshall, Giám đốc Viện Khảo cổ học Ấn Độ. Cùng với phát hiện tại Mohenjo-Daro, Marshall tin rằng họ đã tìm thấy bằng chứng về một nền văn minh mới, vĩ đại hơn bất kỳ nền văn minh nào họ từng biết.
Thành phố được quy hoạch bài bản: Harappa và Mohenjo-Daro
Tàn tích Mohenjo-Daro
Mohenjo-Daro, “Đồi của người chết”, là thành phố lớn nhất được tìm thấy trong thung lũng sông Ấn, nằm ở tỉnh Sindh, Pakistan ngày nay. Cùng với Harappa, Kot Diji và Lothal, Mohenjo-Daro nổi bật với kiến trúc đồng nhất, đặc biệt là hệ thống cấp thoát nước tiên tiến. Các thành phố được xây dựng theo mô hình lưới, chứng tỏ sự hiểu biết vượt bậc về vệ sinh và quy hoạch đô thị. Nhà cửa được xây dựng bằng gạch nung, có nhà vệ sinh, nhà tắm và hệ thống thoát nước riêng, đổ vào hệ thống cống rãnh chung của thành phố. Mức độ vệ sinh công cộng này thậm chí còn vượt trội hơn cả một số khu vực ở Pakistan và Ấn Độ ngày nay.
Sự thống nhất về kích thước gạch và hệ thống đo lường trong toàn bộ khu vực sông Ấn cho thấy một sự tổ chức xã hội chặt chẽ và một nền kinh tế phát triển. Các quả cân được tìm thấy cho thấy độ chính xác đáng kinh ngạc, sử dụng hệ thống nhị phân thập phân, chứng tỏ trình độ toán học cao của người Harappa.
Nền kinh tế giao thương sầm uất
Hệ thống thoát nước tại Lothal
Nền kinh tế Harappa đa dạng, dựa trên thương mại và nông nghiệp. Họ sử dụng xe bò kéo và tàu thuyền để vận chuyển hàng hóa. Phát hiện về một con kênh đào lớn và bến cảng gần Lothal cho thấy tầm quan trọng của đường thủy trong hệ thống giao thông. Mạng lưới thương mại của Harappa trải rộng khắp Afghanistan, Iran, Ấn Độ và Lưỡng Hà. Việc trao đổi hàng hóa với người Sumer được chứng minh qua các di chỉ và tài liệu.
Các tầng địa chất tại Harappa
Nông nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Harappa. Họ trồng lúa mì, lúa mạch, đậu lăng và cây lanh, tận dụng phù sa màu mỡ của sông Ấn. Việc phân chia lao động được thực hiện triệt để, mỗi khu định cư chuyên về một hoặc nhiều kỹ thuật sản xuất khác nhau, tạo nên sự đa dạng và hiệu quả trong nền kinh tế.
Nghệ thuật và Tôn giáo bí ẩn
Vòng trang trí Harappan
Khác với Ai Cập và Lưỡng Hà, Harappa không có nhiều tượng đài lớn hay hình ảnh chiến tranh. Người cai trị thể hiện quyền lực thông qua con dấu và đồ trang sức. Nghệ thuật Harappa thể hiện qua các tượng nhỏ bằng đất sét, nữ trang tinh xảo và các hình vẽ trên con dấu. Hội họa và âm nhạc cũng được coi trọng.
Tượng ngồi trong tư thế yogaCon dấu Pashupati
Tôn giáo Harappa mang tính đa thần, thờ các vị thần được đại diện bởi động vật như trâu, bò và voi. Con dấu Harappan được coi là bùa hộ mệnh gửi đến các vị thần. Một số con dấu cho thấy hình ảnh người đàn ông ngồi trong tư thế yoga, được cho là nguyên mẫu của thần Shiva trong Hindu giáo. “Great Bath” – hồ tắm lớn được tìm thấy ở Mohenjo-Daro, được cho là nơi diễn ra các nghi lễ tôn giáo.
Chữ viết chưa được giải mã
Bảng ký tự tại Dholavira
Chữ viết Harappan gồm các chuỗi ký tự ngắn được tìm thấy trên con dấu, đồ gốm và các vật dụng khác. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực giải mã, ý nghĩa của những ký tự này vẫn còn là một bí ẩn. Một số học giả cho rằng chữ viết Harappan là tiền thân của chữ Brahmi hoặc chữ Dravidian.
Sự suy tàn bí ẩn
Ngôi mộ tại Harappa
Sự suy tàn của nền văn minh Harappa khoảng năm 1900 TCN vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải đáp. Nhiều giả thuyết được đưa ra, bao gồm biến đổi khí hậu, động đất, lũ lụt, xâm lược của người Aryan và dịch bệnh. Nhiều khả năng sự suy tàn là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp.
Văn minh Harappa, dù đã biến mất, vẫn để lại những dấu ấn sâu đậm trong lịch sử nhân loại. Những thành tựu về quy hoạch đô thị, kỹ thuật xây dựng, thương mại và nghệ thuật của họ là minh chứng cho sự sáng tạo và trí tuệ của con người thời cổ đại. Việc nghiên cứu và giải mã những bí ẩn còn lại của Harappa sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ và rút ra những bài học quý giá cho hiện tại.
Tài liệu tham khảo
Sách/Tài liệu gốc:
- Allchin, Bridget. Origins of a Civilization: The Prehistory and Early Archaeology of South Asia. New York: Viking, 1997.
- Allchin, Raymond (ed.). The Archaeology of Early Historic South Asia: The Emergence of Cities and States. New York: Cambridge University Press, 1995.
- Basham, A. L. The Wonder That Was India. London: Sidgwick & Jackson, 1967.
- Cunningham, A. Archaeological Survey of India, Report for the Year 1872-73. Calcutta: Archaeological Survey of India, 1875.
- Encyclopedia Britannica. Chicago, IL, 1990.
- Feurstein, George, Kak, Subash, Frawley, David. In Search of the Cradle of Civilization. Wheaton, Illinois: Quest Books, 2001.
- Heras, Henry. Studies in Proto-Indo-Mediterranean Culture. Bombay: Indian Historical Research Institute, 1953.
- Kenoyer, Jonathan. Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. Oxford, New York: Oxford University Press, 1998.
- Knapp, Stephen. Proof of Vedic Culture’s Global Existence. Detroit, Michigan: The World Relief Network, 2000.
- Parpola, Asko. Deciphering the Indus Script. Cambridge University Press, 1994.
- Rajaram, N.S, Frawley, David. Vedic Aryans and the Origins of Civilzation: a literary and scientific perspective. New Delhi, India: Voice of India, 2001
- Thapar, Romila. Early India. Penguin, 2003.
Nghiên cứu:
- Rajagopal, Sukumar, Raju, Priya, and Narayanan, Sridhar. “Illiterate Indus?”. Journal of Tamil Studies, #76 (December 2009). International Institute of Tamil Studies.
Hình ảnh:
- Các hình ảnh được lấy từ bài viết gốc.
