Cuối tháng 4/1975, lá cờ cộng sản tung bay trên nóc Dinh Độc Lập, đánh dấu sự sụp đổ của chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Nhiều người cho rằng đây là kết quả của sự “bỏ rơi” của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, câu chuyện phức tạp hơn thế, với vai trò quan trọng của Đại sứ Graham Martin tại Sài Gòn thời điểm đó.
Một “Chiến binh” Lạc Lối Giữa Cuộc Chiến
Graham Martin, một người đàn ông miền Nam nước Mỹ lịch lãm, mang trong mình nỗi đau mất con trai trên chiến trường Việt Nam năm 1965. Nỗi đau ấy biến thành quyết tâm không để “chủ nghĩa cộng sản chết tiệt” chiến thắng. Ông tin rằng viện trợ của Hoa Kỳ, dù không có sự hiện diện của quân đội, vẫn đủ để củng cố VNCH. Niềm tin ấy, cùng với bản tính cứng rắn, đã khiến ông phớt lờ thực tại phũ phàng của một VNCH đang bị tàn phá bởi tham nhũng và sự lãnh đạo yếu kém.
Martin liên tục trấn an Tổng thống Thiệu, hứa hẹn sự hỗ trợ quân sự từ Mỹ, dù biết rõ điều đó là không thể. Ông cấm CIA báo cáo về nạn tham nhũng, vì sợ ảnh hưởng đến viện trợ. Hành động này vô tình che giấu đi những yếu kém chí mạng của VNCH, khiến việc cải cách càng trở nên khó khăn.
Sai Lầm Chiến Lược và Hậu Quả Đau Đớn
Martin, với niềm tin vào ý chí sắt đá của mình, đã đánh giá sai tình hình. Ông không lường trước được sự tàn phá của tham nhũng và sự yếu kém trong lãnh đạo của VNCH. Việc thiếu thông tin chính xác về thực lực của đối phương và tình hình nội bộ đã dẫn đến những quyết định sai lầm.
Cuộc rút quân hỗn loạn khỏi Tây Nguyên tháng 3/1975 là một ví dụ điển hình. Quyết định được đưa ra quá muộn và thiếu kế hoạch cụ thể, tạo cơ hội cho quân Bắc Việt đánh chặn, khiến quân đội VNCH tan rã. Trách nhiệm này thuộc về Tổng thống Thiệu, nhưng cũng không thể phủ nhận ảnh hưởng của những lời trấn an thiếu thực tế từ Đại sứ Martin.
Vai Trò Của Gián Điệp và Bài Học Lịch Sử
Sự sụp đổ của Sài Gòn không chỉ là câu chuyện về sự “bỏ rơi”. Mạng lưới gián điệp dày đặc của Bắc Việt, len lỏi vào mọi cấp bậc trong chính quyền VNCH, cũng đóng vai trò quan trọng. Tham nhũng đã tạo điều kiện cho hoạt động tình báo của đối phương, khiến VNCH mất đi khả năng kiểm soát và phản ứng. Ước tính của CIA cho thấy sự hiện diện đáng kể của gián điệp Bắc Việt, thậm chí ngay trong đoàn tùy tùng của Tổng thống Thiệu.
Vậy, bài học rút ra là gì? Việc đổ lỗi cho bất kỳ một bên nào đều không công bằng và không mang tính xây dựng. Bài học quan trọng nhất là phải hiểu rõ đồng minh, nhận diện điểm yếu và hỗ trợ họ khắc phục. Việc làm ngơ trước những vấn đề nội tại, như nạn tham nhũng, chỉ khiến tình hình thêm trầm trọng.
Kết Luận
Sự sụp đổ của Sài Gòn năm 1975 là một bi kịch lịch sử, với nhiều yếu tố đan xen phức tạp. Vai trò của Đại sứ Graham Martin, dù xuất phát từ thiện ý, nhưng đã góp phần vào kết cục đau thương này. Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc nhìn nhận thực tế, đánh giá đúng tình hình và rút ra bài học từ quá khứ.
