Cuộc xung đột Nga-Ukraine năm 2022 đã khơi dậy những ký ức về lịch sử can thiệp quân sự của Liên Xô và Nga. Bài viết này sẽ phân tích các cuộc can thiệp đó, từ giai đoạn trước Thế chiến II đến thời hậu cộng sản, để hiểu rõ hơn về động cơ, hậu quả và bài học lịch sử.
Những tuyên bố biện minh cho hành động quân sự của Nga tại Ukraine bằng Hiến chương Liên Hiệp Quốc, một tổ chức mà chính Liên Xô từng là thành viên sáng lập và tích cực sử dụng để củng cố vị thế quốc tế, đã tạo ra một nghịch lý lịch sử. Điều này đặt ra câu hỏi về tính nhất quán trong đường lối đối ngoại của Nga và di sản can thiệp quân sự mà nước này kế thừa từ Liên Xô.
Bành Trướng Trong Bóng Đen Của Đại Chiến (1922-1945)
Giai đoạn trước và trong Thế chiến II, trong bối cảnh thế giới đầy biến động, Liên Xô, dưới sự lãnh đạo của Stalin, đã tiến hành một loạt cuộc tấn công vào các quốc gia láng giềng. Lợi dụng sự rối ren của tình hình quốc tế, Liên Xô đã nhắm vào Phần Lan, Estonia, Latvia, Litva, Ba Lan, Slovakia và Romania, nhằm mở rộng lãnh thổ và củng cố tầm ảnh hưởng.
Cuộc chiến tranh mùa Đông năm 1939-1940 với Phần Lan là một ví dụ điển hình cho sự bành trướng này. Dù vấp phải sự kháng cự quyết liệt của quân đội Phần Lan, Liên Xô cuối cùng vẫn giành được chiến thắng và chiếm đóng một phần lãnh thổ của Phần Lan, bao gồm vùng Karelia. Đây là một tổn thất nặng nề cho Phần Lan, không chỉ về mặt lãnh thổ mà còn về lòng tin vào an ninh quốc tế.
Liên Xô cũng sáp nhập ba nước Baltic (Estonia, Latvia, Lithuania) vào lãnh thổ của mình. Việc này diễn ra trong bối cảnh Hiệp ước Molotov-Ribbentrop giữa Liên Xô và Đức Quốc xã, một hiệp ước bí mật phân chia khu vực ảnh hưởng ở Đông Âu. Việc sáp nhập này đã gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế và đặt nền móng cho những căng thẳng kéo dài trong quan hệ giữa Nga và các nước Baltic sau này.
Sau Thế chiến II, với tư cách là một trong những cường quốc chiến thắng, Liên Xô tiếp tục mở rộng lãnh thổ bằng việc sáp nhập Kaliningrad (trước đây là Königsberg của Đức) và bốn hòn đảo thuộc quần đảo Kuril của Nhật Bản. Những hành động này đã củng cố vị thế của Liên Xô như một cường quốc toàn cầu nhưng đồng thời cũng gieo mầm cho những tranh chấp lãnh thổ kéo dài đến tận ngày nay.
Can Thiệp Thời Chiến Tranh Lạnh (1947-1991)
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Liên Xô tiếp tục thực hiện các cuộc can thiệp quân sự, nhưng với một vỏ bọc mới: bảo vệ chủ nghĩa xã hội và hỗ trợ các “chính phủ thân thiện”. Các cuộc can thiệp vào Hungary (1956), Tiệp Khắc (1968) và Afghanistan (1979) là những ví dụ điển hình. Mặc dù Liên Xô thường biện minh cho các hành động này bằng việc viện dẫn lời mời của chính phủ sở tại, nhưng thực tế cho thấy đây là những nỗ lực nhằm duy trì quyền kiểm soát và ngăn chặn sự lan rộng của ảnh hưởng phương Tây.
Cuộc chiến tại Afghanistan, kéo dài một thập kỷ, đã chứng minh sự sai lầm trong chiến lược can thiệp quân sự của Liên Xô. Chiến tranh này không chỉ gây ra tổn thất nặng nề về người và của cho Liên Xô mà còn làm suy yếu vị thế quốc tế của nước này.
Thời Hậu Cộng Sản Và Sự Trỗi Dậy Của Chủ Nghĩa Đại Nga
Sau sự sụp đổ của Liên Xô, Nga dưới thời Tổng thống Vladimir Putin đã nỗ lực khôi phục vị thế cường quốc. Việc can thiệp vào Gruzia (2008), sáp nhập Crimea (2014) và hỗ trợ phe ly khai ở miền Đông Ukraine là minh chứng cho sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc và tham vọng khôi phục ảnh hưởng của Nga trong khu vực.
Cuộc xung đột tại Ukraine năm 2022 đánh dấu một bước leo thang nguy hiểm trong chính sách đối ngoại của Nga. Việc Nga sử dụng vũ lực để đạt được mục tiêu chính trị đã gây ra sự lên án mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế và dẫn đến những biện pháp trừng phạt kinh tế chưa từng có.
Kết Luận
Lịch sử can thiệp quân sự của Liên Xô và Nga cho thấy một mô hình lặp lại: việc sử dụng vũ lực để theo đuổi lợi ích địa chính trị, thường được che đậy dưới những lý do chính đáng. Những can thiệp này, dù trong ngắn hạn có thể mang lại lợi ích nhất định, nhưng về lâu dài đã gây ra bất ổn, xung đột và làm suy yếu vị thế quốc tế của Nga. Bài học lịch sử cho thấy rằng việc sử dụng vũ lực không phải là giải pháp bền vững cho các tranh chấp quốc tế. Đối thoại, hợp tác và tôn trọng luật pháp quốc tế mới là con đường đúng đắn để xây dựng một thế giới hòa bình và ổn định.
Tài liệu tham khảo:
- Sách: The Cold War: A New History by John Lewis Gaddis
- Nghiên cứu: Russia’s Foreign Policy: Continuity and Change in National Identity by Robert Legvold
- Hình ảnh: Nguồn từ bài viết gốc.
