Bài viết này dựa trên bài phóng sự điều tra của nhà báo Frank McCullock đăng trên tạp chí LIFE số ra ngày 1/8/1969, hé lộ một góc khuất đen tối của cuộc chiến tranh Việt Nam: nạn tham nhũng tràn lan và hoạt động của chợ đen buôn bán tiền tệ, hàng hóa bất hợp pháp.
Chợ Đen Lộng Hành
Từ năm 1965, khi Hoa Kỳ gia tăng hiện diện quân sự tại Việt Nam, một lượng lớn tiền mặt viện trợ đã bị rút ruột vào các chợ đen. Ước tính con số thiệt hại lên đến hàng tỷ đô la, chưa kể đến sự thiệt hại về vật chất do nạn trộm cắp hàng hóa viện trợ. Hoạt động này diễn ra công khai và có sự tham gia của cả người Việt, người Mỹ và các nước đồng minh.
Hình ảnh minh họa cho thấy sự lỏng lẻo trong khâu quản lý hàng hóa viện trợ của Mỹ tại Việt Nam, tạo điều kiện cho nạn trộm cắp hoành hành.
Câu chuyện của Cornelius Hawkridge, một cựu tù nhân chính trị từng sống ở Liên Xô và Hungary trước khi đào tẩu sang Mỹ, đã hé lộ phần nào bức tranh u ám này. Hawkridge đến Việt Nam năm 1966 với tư cách chuyên viên tư vấn cho một chương trình hỗ trợ người tị nạn. Tại đây, ông đã chứng kiến sự lộng hành của chợ đen và những mảng tối trong hoạt động viện trợ của Hoa Kỳ.
Nỗ Lực Đơn Độc Của Một Cá Nhân
Ban đầu, Hawkridge cũng bị cuốn vào vòng xoáy của đồng tiền. Ông tham gia đổi tiền chợ đen và kiếm được một khoản lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, thay vì im lặng hưởng lợi, Hawkridge đã dũng cảm đứng lên tố cáo những gì mình chứng kiến.
Việc đổi tiền giữa quân nhân Mỹ và người Việt diễn ra công khai, bất chấp những quy định nghiêm ngặt về tiền tệ.
Hawkridge đã gửi đơn tố cáo lên các cơ quan chức năng Mỹ tại Việt Nam, từ tình báo quân đội, CIA, USAID cho đến tướng William Westmoreland – Tổng tư lệnh quân đội Mỹ tại Việt Nam. Tuy nhiên, tất cả những gì ông nhận được chỉ là sự im lặng đáng sợ.
Hệ Thống Tham Nhũng Tinh Vi
Theo điều tra của Hawkridge và phóng viên tạp chí LIFE, chợ đen tại Việt Nam hoạt động rất tinh vi với sự tham gia của nhiều tổ chức, cá nhân. Các đường dây đổi tiền chợ đen thường do các thương nhân Ấn Độ kiểm soát. Họ sử dụng các công ty ma tại Hồng Kông để chuyển tiền bất hợp pháp sang Mỹ.
Nạn trộm cắp hàng hóa viện trợ diễn ra phổ biến đến mức một công ty vận tải Mỹ phải dán hình ảnh những tài xế bị nghi ngờ ăn cắp ngay tại cổng ra vào.
Bên cạnh đó, nạn trộm cắp hàng hóa viện trợ cũng diễn ra tràn lan với sự tiếp tay của cả người Mỹ, Việt Cộng và một số quan chức chính quyền Sài Gòn. Hàng hóa bị đánh cắp từ các bến cảng, kho bãi, thậm chí ngay trên đường vận chuyển.
Hậu Quả Nặng Nề
Hoạt động của chợ đen và nạn tham nhũng đã gây ra những hệ lụy khôn lường. Nền kinh tế Việt Nam Cộng hòa ngày càng suy yếu, phụ thuộc vào viện trợ của Mỹ. Niềm tin của người dân vào chính quyền Sài Gòn bị xói mòn nghiêm trọng.
Cornelius Hawkridge, người dũng cảm đứng lên vạch trần nạn tham nhũng trong chiến tranh Việt Nam.
Hơn nữa, sự việc này còn cho thấy một góc khuất đen tối trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Nó đặt ra câu hỏi về hiệu quả của chương trình viện trợ của Mỹ, cũng như đạo đức của những người tham gia. Dù đã kết thúc từ lâu, những bài học về tham nhũng và suy thoái đạo đức trong chiến tranh Việt Nam vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
