Năm 2007, nước Nga kỷ niệm hàng loạt sự kiện lịch sử trọng đại: 90 năm Cách mạng Tháng Mười, 25 năm ngày mất của Leonid Brezhnev và 15 năm ngày Liên Xô tan rã. Sự kiện đầu tiên, Cách mạng Tháng Mười, chính là chìa khóa để hiểu những biến động tiếp theo, mở ra một chương mới đầy biến động trong lịch sử nước Nga và thế giới.
Lenin năm 1917
Những Luồng Ý Kiến Trái Chiều Về Cách Mạng
Cách mạng Tháng Mười Nga luôn là đề tài gây tranh cãi. Một luồng ý kiến, tiêu biểu là các triết gia Nga như Ivan Shmelev và Vasily Rozanov, lên án cuộc cách mạng như một thảm họa, phá vỡ dòng chảy lịch sử và hủy hoại tinh hoa của nước Nga. Họ coi đó là một “cuộc đại tra tấn” và “cuộc thảm sát” kinh hoàng.
Ngược lại, một số người lại ca ngợi Cách mạng Tháng Mười như bình minh của một kỷ nguyên mới, giải phóng nhân loại khỏi áp bức, nô lệ, mang lại hy vọng cho Nga, châu Âu, châu Á và châu Phi. Theo quan điểm này, đây không phải là một âm mưu, mà là một cuộc cách mạng xã hội tất yếu, trao quyền lực cho người lao động, nông dân và Đảng Bolshevik – đại diện cho ý chí của họ.
Đối với nhiều người Nga trưởng thành trong thời kỳ Xô Viết, cả hai luồng quan điểm đều chứa đựng những yếu tố chân thực. Tuy nhiên, bất kỳ chỉ trích cực đoan nào về Cách mạng Tháng Mười hay các khía cạnh khác của xã hội Xô Viết đều không được chấp nhận. Cách mạng không chỉ là lịch sử mà còn là một phần cuộc sống, thấm sâu vào tiềm thức của họ.
Nghiên Cứu Lịch Sử: Hành Trình Tìm Kiếm Sự Thật
Ngay từ khi bùng nổ, Cách mạng Tháng Mười đã thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu trong và ngoài nước, tạo nên một khối lượng khổng lồ các công trình nghiên cứu. Tuy nhiên, nhiều khía cạnh, mối quan hệ, nguyên nhân và hậu quả của sự kiện này, đặc biệt là trong những năm đầu cầm quyền của chính quyền Xô Viết, vẫn còn là ẩn số. Ít sự kiện lịch sử nào lại sinh ra nhiều lý thuyết, khái niệm để giải thích và đánh giá, đồng thời cũng chứa đựng nhiều sự xuyên tạc, cả thô thiển lẫn tinh vi, như Cách mạng Tháng Mười.
Cả phe Bolshevik và đối thủ của họ đều tham gia vào việc bóp méo sự thật, che giấu thông tin, bịa đặt về vai trò của các nhân vật quan trọng như Stalin và Trotsky, cũng như hành động của nông dân và người Cossack. Hàng ngàn cái tên bị xóa sổ khỏi lịch sử, công trạng bị đánh tráo, động cơ và hành động của các đảng phái, phong trào bị bóp méo.
Việc thần thánh hóa các nhà lãnh đạo cách mạng, tô vẽ tiểu sử, đơn giản hóa tiến trình sự kiện đã che khuất những sai lầm, do dự và thiếu hiểu biết của họ. Việc kiểm soát chặt chẽ, thậm chí tiêu hủy các tài liệu lịch sử quan trọng càng làm cho bức tranh về Cách mạng Tháng Mười thêm phần méo mó.
Một Cánh Cửa Mới Cho Lịch Sử
Giai đoạn 1988-1991 đánh dấu bước ngoặt trong việc nghiên cứu lịch sử Liên Xô và Cách mạng Tháng Mười. Sự sụp đổ của Liên Xô và Đảng Cộng sản đã mở ra những cơ hội mới cho các nhà sử học, khi gần như tất cả kho lưu trữ được tiếp cận. Mặc dù chính trường Nga hiện nay vẫn có thể tạo ra những huyền thoại mới, nhưng việc kiểm duyệt chính trị và tư tưởng đã được nới lỏng đáng kể. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc viết nên một lịch sử khách quan về Cách mạng Tháng Mười, dù công việc này vẫn còn dang dở.
Putin và Quan Điểm Hòa Giải
Tổng thống Putin hiếm khi đề cập đến các vấn đề lịch sử thế kỷ 20 của Nga. Ông từng nhận định Cách mạng Tháng Mười là “phản ứng tự nhiên của đất nước trước thất bại trong Thế chiến thứ nhất.” Hành động đặt vòng hoa tại nghĩa trang người Nga gần Paris, nơi an nghỉ của nhiều nhân vật thuộc phong trào Bạch vệ và những người Nga di cư, cho thấy quan điểm hòa giải của ông.
Việc đưa thi hài các tướng Bạch vệ như Andrey Denikin và Vladimir Karpel về nước, cùng việc xây dựng đài tưởng niệm cho Đô đốc Alexander Kolchak và Sa hoàng Nicholas II, thể hiện mong muốn thống nhất đất nước và hàn gắn quá khứ, thay vì trả thù hay chia rẽ.
Bài Học Lịch Sử
Lịch sử Cách mạng Tháng Mười Nga, với những tranh cãi và góc nhìn đa chiều, vẫn là một đề tài nghiên cứu hấp dẫn. Trong bối cảnh hiện nay, việc tiếp cận các nguồn tư liệu mới và thái độ cởi mở hơn đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm hiểu và đánh giá sự kiện lịch sử quan trọng này một cách khách quan và toàn diện. Bài học rút ra từ quá khứ sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về hiện tại và định hướng tương lai.
