Cuộc điều tra ngành đóng tàu Trung Quốc do Mỹ khởi xướng, xuất phát từ kiến nghị của các liên đoàn lao động, đang làm gia tăng căng thẳng thương mại giữa hai cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới. Vụ việc này đánh dấu một bước leo thang mới trong cuộc chiến thương mại, mở rộng phạm vi xung đột vượt ra ngoài lĩnh vực công nghệ sang cả lĩnh vực chế tạo truyền thống. Bài viết này sẽ phân tích bối cảnh, nguyên nhân, tác động và dự báo về cuộc đối đầu mới nhất này trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu.
Mỹ điều tra, Trung Quốc phản đối
Ngày 17/4/2024, Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) Katherine Tai đã công bố cuộc điều tra theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại Mỹ năm 1974, nhắm vào ngành đóng tàu, hậu cần và thiết bị hàng hải của Trung Quốc. Động thái này diễn ra sau khi 5 liên đoàn lao động Mỹ đệ đơn kiến nghị, cáo buộc Trung Quốc sử dụng các biện pháp cạnh tranh không lành mạnh, giúp các công ty trong nước hạ giá thành sản phẩm. Tổng thống Joe Biden đã công khai ủng hộ cuộc điều tra và ám chỉ khả năng tăng thuế đối với thép và nhôm Trung Quốc.
Phản ứng lại, Bộ Thương mại Trung Quốc đã lên án cuộc điều tra, cho rằng Mỹ đang “diễn giải sai” các hoạt động thương mại thông thường và “đổ lỗi” cho Trung Quốc về những vấn đề nội tại của ngành công nghiệp Mỹ. Bắc Kinh khẳng định sự phát triển của ngành đóng tàu Trung Quốc là nhờ đổi mới công nghệ và cạnh tranh lành mạnh trên thị trường, chứ không phải do các biện pháp hỗ trợ bất hợp pháp.
Hình ảnh minh họa: Ngành đóng tàu Trung Quốc đang phát triển mạnh mẽ.
Bối cảnh leo thang căng thẳng thương mại
Cuộc điều tra ngành đóng tàu diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ – Trung đang leo thang trên nhiều mặt trận. Từ công nghệ số với vụ việc TikTok, đến lĩnh vực sản xuất với chất bán dẫn và xe điện, hai nước liên tục có những động thái “ăn miếng trả miếng”, tạo ra một môi trường kinh doanh đầy bất ổn. Việc Mỹ tăng cường tập trung vào an ninh hàng hải, đặc biệt là các chỉ thị nhắm vào cần cẩu cảng do Trung Quốc sản xuất, càng làm gia tăng căng thẳng.
Tổng thống Mỹ Joe Biden. Các liên đoàn lao động thường có ảnh hưởng lớn đến chính trị Mỹ, đặc biệt trong năm bầu cử.
Tác động và dự báo
Trong ngắn hạn, tác động của cuộc điều tra lên ngành đóng tàu Trung Quốc được dự đoán là không đáng kể. Tuy nhiên, về lâu dài, căng thẳng địa chính trị có thể gây tổn hại đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư của các doanh nghiệp Trung Quốc. Việc Mỹ kêu gọi các đồng minh như Nhật Bản và Hàn Quốc đầu tư vào ngành đóng tàu trong nước cũng cho thấy Washington đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Lượng đơn hàng mới mà các nhà đóng tàu Trung Quốc nhận được tính đến tháng 4/2024 cho thấy vị thế thống trị của Trung Quốc trên thị trường tàu chở hàng. Nguồn: Clarksons Research.
Việc áp đặt thuế quan hoặc phí cập cảng đối với tàu do Trung Quốc sản xuất có thể gây ra nhiều hệ lụy, bao gồm lạm phát tại Mỹ và phản ứng trả đũa từ Trung Quốc. Trung Quốc có thể sẽ đưa vấn đề ra WTO, mặc dù hiệu quả của biện pháp này còn chưa rõ ràng.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của ngành đóng tàu Trung Quốc trong nhiều thập kỷ qua, trong khi ngành đóng tàu Mỹ suy thoái. Nguồn: Clarksons Research.
Kết luận
Cuộc điều tra ngành đóng tàu Trung Quốc là một diễn biến mới nhất trong cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc. Vụ việc này cho thấy sự phức tạp và đa chiều của mối quan hệ song phương, với những tác động sâu rộng đến kinh tế và địa chính trị toàn cầu. Trong bối cảnh năm bầu cử tại Mỹ, áp lực từ các liên đoàn lao động có thể khiến chính quyền Biden có những động thái cứng rắn hơn nữa đối với Trung Quốc. Tuy nhiên, việc tìm kiếm một giải pháp cân bằng, vừa bảo vệ lợi ích quốc gia vừa tránh leo thang căng thẳng, là một thách thức lớn đối với cả hai bên.
Thị phần đóng tàu toàn cầu tính đến cuối năm 2023 cho thấy sự thống trị của các nước châu Á. Nguồn: Clarksons Research.
Tài liệu tham khảo:
- Li Rongqian, Du Zhihang & Denise Jia, “U.S. takes aim at China shipbuilding, an industry it lost decades ago,” Caixin/Nikkei Asia, 11/05/2024.
