Tháng 10/1962, thế giới đứng bên bờ vực của một cuộc chiến tranh hạt nhân. Khủng hoảng tên lửa Cuba, một cuộc đối đầu căng thẳng giữa hai siêu cường Mỹ và Liên Xô, đã khắc sâu vào lịch sử như một lời nhắc nhở về sự mong manh của hòa bình. Sự kiện này, được nhìn nhận qua lăng kính của một quan chức Nhật Bản cấp cao, hé lộ những góc khuất đầy kịch tính và những bài học quý giá về quản lý khủng hoảng.
Ngày 23/10/1962, trong một phiên họp thường lệ của Chính phủ Nhật Bản, tôi, với tư cách là Tổng Giám đốc Cơ quan Kinh tế Kế hoạch, nhận được một bức thư viết tay từ Tổng thống Mỹ Kennedy, được chuyển qua Đại sứ Mỹ. Bức thư tiết lộ việc Liên Xô bí mật vận chuyển tên lửa tấn công tới Cuba, đặt nước Mỹ vào tình thế nguy hiểm. Để ngăn chặn điều này, Mỹ quyết định phong tỏa Cuba và sẵn sàng sử dụng vũ lực nếu cần thiết. Yêu cầu của Kennedy là sự thông cảm từ phía Nhật Bản.
Hình ảnh minh họa cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba
Lúc đó, luật pháp quốc tế không cho phép khám xét tàu thuyền trên vùng biển quốc tế nếu không có đủ bằng chứng. Tuy nhiên, Thủ tướng Ikeda, sau một hồi cân nhắc, đã quyết định ủng hộ Mỹ. Quyết định này, được đưa ra trong bối cảnh thông tin hạn chế và áp lực nặng nề, cho thấy tầm nhìn chiến lược của ông.
Bóng ma chiến tranh hạt nhân phủ bóng nước Mỹ
Trong khi đó, tại Washington, tình hình căng thẳng đến nghẹt thở. Những bức ảnh do máy bay trinh sát U-2 chụp được cho thấy Cuba đã hoàn tất việc xây dựng các bệ phóng tên lửa, sẵn sàng cho một cuộc tấn công bất ngờ. Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đã họp bàn khẩn cấp, với hai phương án được đưa ra: ném bom hoặc phong tỏa. Cuối cùng, phương án phong tỏa được lựa chọn, với hy vọng thăm dò phản ứng của Liên Xô.
Những ngày sau đó là khoảng thời gian đầy lo âu cho cả thế giới. Bộ trưởng Tư pháp Robert Kennedy sau này đã chia sẻ về nỗi ám ảnh của mình về hậu quả của một cuộc chiến tranh hạt nhân. Ông và tổng thống đều ý thức được trách nhiệm nặng nề trước lịch sử và tương lai của đất nước.
Khúc ngoặt của lịch sử
Ngày 26/10/1962, một tia hy vọng lóe lên khi 20 tàu Liên Xô đang trên đường tới Cuba bất ngờ dừng lại. Hai ngày sau, Khrushchev tuyên bố Liên Xô sẽ rút toàn bộ khí tài quân sự khỏi Cuba. Thế giới thở phào nhẹ nhõm.
Tháng 12 năm đó, trong chuyến công tác tới Washington, tôi tận mắt chứng kiến những dấu vết của sự sợ hãi vẫn còn in đậm trong lòng người Mỹ. Những dòng chữ “Nơi trú ẩn” được viết vội vàng trên tường nhắc nhở về nguy cơ chiến tranh hạt nhân đã cận kề.
Bài học lớn nhất từ khủng hoảng tên lửa Cuba là sức mạnh răn đe của vũ khí hạt nhân. May mắn thay, kể từ đó, thế giới chưa phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng tương tự.
Sự thật được hé lộ
Nhiều năm sau, trong một cuộc gặp gỡ với cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ McNamara, tôi được biết một sự thật đáng kinh ngạc: tên lửa Liên Xô được đưa tới Cuba đã được trang bị đầu đạn hạt nhân. Thông tin này, được xác nhận trong một cuộc họp giữa các quan chức Mỹ và Liên Xô năm 1989, càng làm nổi bật tính chất nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng năm xưa.
Vụ ám sát Tổng thống Kennedy ngày 23/11/1963, đúng vào ngày tôi kết thúc chuyến công du châu Âu, đã để lại trong tôi nỗi đau buồn sâu sắc. Tin tức này đến cùng lúc với thông báo về việc Ngoại trưởng Mỹ Dean Rusk hủy chuyến thăm Nhật Bản, càng làm tăng thêm không khí u ám.
Khủng hoảng tên lửa Cuba là một minh chứng cho sự nguy hiểm của chiến tranh lạnh và tầm quan trọng của việc quản lý khủng hoảng một cách hiệu quả. Sự kiện này cũng là một lời nhắc nhở về trách nhiệm của các nhà lãnh đạo trong việc bảo vệ hòa bình thế giới.
