Cuối thế kỷ XI, giữa vùng biên cương Việt – Tống, những xung đột âm ỉ về lãnh thổ và ảnh hưởng đã đẩy hai triều đại Lý – Tống vào cuộc đối đầu không thể tránh khỏi. Chiến dịch Nam chinh năm 1075, một chiến công hiển hách của quân dân Đại Việt, đã ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử dân tộc. Bài viết này sẽ tái hiện lại cuộc chiến oai hùng này, phân tích nguyên nhân, diễn biến và ý nghĩa lịch sử của nó, đồng thời khơi gợi những bài học quý báu cho hậu thế.
Nội dung bài viết
Bản đồ chiến dịch Đại Việt
Bối cảnh lịch sử và nguyên nhân dẫn đến chiến tranh
Mối quan hệ giữa nhà Lý và nhà Tống từ lâu đã tiềm ẩn những mâu thuẫn. Vùng biên giới, nơi cư trú của nhiều dân tộc thiểu số, trở thành điểm nóng tranh giành ảnh hưởng giữa hai cường quốc. Nhà Lý đã khéo léo áp dụng chính sách hòa thân, gả công chúa cho các tù trưởng địa phương, nhằm thu phục lòng dân và mở rộng lãnh thổ. Trong khi đó, nhà Tống dưới thời Tống Thần Tông và tể tướng Vương An Thạch, với tham vọng bành trướng lãnh thổ về phương Nam, đã âm thầm chuẩn bị cho cuộc chiến xâm lược Đại Việt. Chính sách cải cách của Vương An Thạch, tuy mang lại một số lợi ích cho nhà Tống, nhưng lại gây ra sự bất bình trong dân chúng. Nhà Lý, nhận thấy rõ âm mưu của nhà Tống, đã quyết định “tiên phát chế nhân”, tấn công phủ đầu để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.
Diễn biến chiến dịch Nam chinh
Dưới sự chỉ đạo của Linh Nhân Hoàng thái hậu (Ỷ Lan) và sự tài ba của các tướng lĩnh Lý Thường Kiệt, Tôn Đản, quân Đại Việt đã chia làm hai đạo, thủy bộ hợp đồng tác chiến. Tháng 11 năm 1075, cuộc tấn công chính thức bắt đầu.
Lục quân thần tốc tiến công
Lục quân do Tôn Đản chỉ huy chia làm ba mũi, tấn công vào các tiền đồn của Ung Châu (Nam Ninh ngày nay). Từ Quảng Nguyên (Cao Bằng), quân Đại Việt nhanh chóng chiếm được Long Châu và phủ Thái Bình. Từ Tô Mậu (Quảng Yên), quân ta đánh chiếm Cổ Vạn và Thượng Tứ. Từ Quảng Lăng (Lạng Sơn), quân ta vượt ải Phá Lũy (Ải Nam Quan), chiếm được trại Vĩnh Bình và châu Tư Minh, sau đó tiến về bao vây Ung Châu.
Thủy quân oai hùng lập chiến công
Thủy quân do Lý Thường Kiệt chỉ huy xuất phát từ vùng biển Đồ Sơn – Hạ Long, men theo bờ biển tiến vào trấn Như Hồng, rồi đánh chiếm Khâm Châu và Liêm Châu. Sau đó, thủy quân tiến lên phía Bắc, hội quân với lục quân, cùng bao vây Ung Châu.
Trận Ung Châu và sự thất bại của quân Tống
Tháng 12 năm 1075, Ung Châu bị quân Đại Việt bao vây. Dưới sự chỉ huy kiên cường của Tô Giám, quân Tống cố thủ chờ viện binh. Tuy nhiên, viện binh do Trương Thủ Tiết chỉ huy đã bị Lý Thường Kiệt đánh bại tại ải Côn Luân. Sau hơn 40 ngày bị vây hãm, thành Ung Châu thất thủ. Tô Giám, cùng gia quyến và binh lính trong thành, đã tuẫn tiết để bảo toàn khí tiết.
Kết luận và bài học lịch sử
Chiến dịch Nam chinh năm 1075 là một chiến thắng vẻ vang của quân dân Đại Việt, thể hiện tinh thần quật cường, ý chí bảo vệ độc lập dân tộc. Chiến thắng này không chỉ làm thất bại âm mưu xâm lược của nhà Tống mà còn khẳng định sức mạnh của Đại Việt, nâng cao vị thế của nước ta trong khu vực. Bài học về sự chủ động tấn công, về sự đoàn kết quân dân, về lòng dũng cảm và trí tuệ của các tướng lĩnh, vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Chiến công này nhắc nhở chúng ta về truyền thống giữ nước oai hùng của cha ông, đồng thời khơi dậy niềm tự hào dân tộc, thôi thúc chúng ta tiếp tục phấn đấu xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh.
