Nửa đầu thế kỷ XV, sau khi đánh đuổi giặc Minh, Đại Việt bước vào thời kỳ tái thiết đất nước. Bên cạnh những nỗ lực phục hồi kinh tế, xã hội, Lê Thái Tổ – vị vua sáng lập triều Lê – đặc biệt quan tâm đến việc bảo vệ chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Vùng Tây Bắc, trải dài từ Nghệ An đến Lai Châu ngày nay, vẫn còn nằm ngoài sự quản lý của triều đình, tiềm ẩn những nguy cơ bất ổn. Bài viết này sẽ phân tích bối cảnh lịch sử, nội dung bài thơ khắc trên vách đá và tư tưởng chiến lược biên cương của Lê Thái Tổ trong giai đoạn này.
Bối cảnh lịch sử đầy biến động
Mặc dù triều Lê đã thực hiện chính sách an撫 thổ tù, giao cho họ tự quản lý vùng đất của mình, nhưng một số tù trưởng lại nuôi ý đồ cát cứ, phản loạn. Điển hình là Đạo Qụy ở Mỗi Châu (sau là Lai Châu), Cầm Lư ở Bồn Man (châu Quỳ Hợp), và đặc biệt là Đèo Cát Hãn ở Mường Lễ (sau là Lai Châu). Những cuộc nổi loạn này không chỉ đơn thuần là vấn đề nội bộ mà còn có sự can thiệp của ngoại bang, đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của đất nước.
Hình: Bài thơ trên vách đá của Lê Thái Tổ trưng bày trong khu đền thờ Lê Lợi, xã Lê Lợi, huyện Nậm Nhùn, Lai Châu.
Đèo Cát Hãn, tù trưởng Mường Lễ, từng cấu kết với quan lại nhà Minh, vu cáo nhà Trần chiếm đất của mình. Khi quân Minh xâm lược, Cát Hãn đầu hàng, được phong làm Tri châu Ninh Viễn. Hắn tích cực giúp quân Minh đàn áp các cuộc khởi nghĩa của người dân tộc thiểu số, trong đó có cuộc khởi nghĩa “áo đỏ” lan rộng từ Tuyên Quang đến Gia Hưng, thậm chí sang cả Vân Nam – Trung Quốc.
Mãi đến năm 1427, trước thắng lợi của nghĩa quân Lam Sơn và chính sách khoan hồng của Lê Lợi, Cát Hãn mới chịu quy phục. Tuy nhiên, bản chất phản trắc của hắn không thay đổi. Năm 1431, Cát Hãn lại nổi loạn, liên kết với phản thần Ai Lao là Kha Lại, cầu cứu nhà Minh chống lại triều Lê. Hành động này không chỉ đe dọa biên cương Tây Bắc mà còn tạo điều kiện cho giặc Minh có cơ hội quay trở lại.
Cuộc Tây chinh dẹp loạn Đèo Cát Hãn
Trước tình hình đó, Lê Thái Tổ quyết định thân chinh thảo phạt Đèo Cát Hãn. Đây là một quyết định quan trọng, thể hiện quyết tâm bảo vệ chủ quyền, dập tắt mầm mống loạn lạc ngay từ trong trứng nước. Dù sức khỏe yếu, nhà vua vẫn bất chấp gian khổ, dẫn quân vượt qua địa hình hiểm trở, tiến vào sào huyệt của Cát Hãn. Kết quả, Cát Hãn bỏ trốn, vợ con và bộ lạc của hắn bị bắt. Nhà vua cho sáp nhập vùng đất này vào bản đồ Đại Việt, khẳng định chủ quyền của quốc gia.
Bài thơ khắc trên vách đá – Tầm nhìn chiến lược
Để ghi nhớ chiến công và răn đe những kẻ có ý đồ phản loạn, Lê Thái Tổ đã cho khắc bài thơ lên vách đá tại Pú Huổi Chỏ (Lai Châu) và Chợ Bờ (Hòa Bình). Bài thơ không chỉ là lời tuyên bố chiến thắng mà còn thể hiện tư tưởng chiến lược biên cương sâu sắc của vị vua sáng lập triều Lê:
“Gập ghềnh hiểm hóc chẳng từ nan,
Già vẫn nguyên còn sắt đá gan,
Hào khí nghìn mù đều sạch quét,
Tráng tâm muôn núi cũng bằng san,
Biên phòng tất khéo mưu phương lược,
Xã tắc nên trù kế cửu an.
Ghềnh thác ba trăm đừng nói nữa,
Như nay dòng thuận chỉ xuôi nhàn.”
Hai câu thơ “Biên phòng tất khéo mưu phương lược/ Xã tắc nên trù kế cửu an” đã trở thành kim chỉ nam cho các đời sau trong việc bảo vệ biên cương, giữ gìn sự bình yên cho đất nước. Bài thơ thể hiện tầm nhìn chiến lược, sự quyết đoán và tinh thần quật cường của Lê Thái Tổ, góp phần quan trọng vào việc xây dựng và bảo vệ đất nước Đại Việt non trẻ.
Kết luận
Cuộc Tây chinh dẹp loạn Đèo Cát Hãn và bài thơ khắc trên vách đá là minh chứng cho tư tưởng chiến lược biên cương vững chắc của Lê Thái Tổ. Ông không chỉ là một vị vua anh minh trong việc xây dựng đất nước mà còn là một nhà lãnh đạo kiệt xuất trong việc bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Bài học về sự kiên quyết, tầm nhìn xa trông rộng của Lê Thái Tổ vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
Tài liệu tham khảo
- Bài viết “Chiến lược biên cương của Lê Thái Tổ” trên báo Biên Phòng. https://www.bienphong.com.vn/chien-luoc-bien-cuong-cua-le-thai-to-post263091.html
- Đại Việt sử ký toàn thư.
