Bắc Cực, vùng đất băng giá tưởng chừng như yên bình, lại là nơi chứng kiến cuộc Chiến tranh Lạnh nóng bỏng nhất. Dưới lớp băng vĩnh cửu và đại dương thăm thẳm, hai siêu cường Mỹ và Liên Xô đã rình rập, theo dõi và do thám nhau trong một cuộc chiến ngầm đầy nguy hiểm và mất mát. Cuộc chiến này không chỉ là cuộc đua công nghệ giữa các cường quốc, mà còn là cuộc đấu trí căng thẳng, nơi thông tin tình báo và những bí mật quân sự được đặt lên hàng đầu.
Cuộc Chạy Đua Công Nghệ Dưới Lớp Băng
Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc với bài học đắt giá về sức mạnh của tàu ngầm, nhưng cũng đồng thời hé lộ sự tàn khốc của chiến tranh dưới nước. Dù Đức quốc xã đã thất bại, Mỹ và Liên Xô vẫn tiếp tục phát triển công nghệ tàu ngầm, biến chúng thành công cụ gián điệp tối tân trong Chiến tranh Lạnh. Tàu ngầm lớp XXI của Đức, với khả năng lặn nhiều ngày và tốc độ cao khi ở dưới nước, được xem là nguyên mẫu cho các thế hệ tàu ngầm hiện đại. Liên Xô nhanh chóng cải tiến tàu ngầm lớp XXI thành tàu ngầm 613, tham gia vào cuộc đua công nghệ.
Năm 1954, Mỹ hạ thủy USS Nautilus, chiếc tàu ngầm chạy bằng năng lượng nguyên tử đầu tiên trên thế giới. Nautilus, được thiết kế dựa trên nguyên lý của tàu ngầm lớp XXI, có thể hoạt động liên tục dưới nước trong nhiều tháng, mở ra một kỷ nguyên mới trong chiến tranh hải quân. Sự xuất hiện của Nautilus ở Bắc Cực năm 1959 càng làm gia tăng căng thẳng, bởi dưới lớp băng dày, việc phát hiện tàu ngầm gần như bất khả thi. Bắc Cực trở thành cửa ngõ bí mật cho tàu ngầm Mỹ tiến sát bờ biển Liên Xô.
Hình ảnh minh họa tàu ngầm hoạt động dưới lớp băng Bắc Cực.
Việc phát triển tên lửa Polaris, cho phép phóng tên lửa hạt nhân từ tàu ngầm, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc chạy đua vũ trang. John Craven, kỹ sư trưởng của Hải quân Mỹ, đã góp công lớn trong việc tích hợp tên lửa hạt nhân lên tàu ngầm. Điều này mang lại cho Hải quân Mỹ sức mạnh răn đe hạt nhân tương đương với Không quân. Tuy nhiên, cuộc chạy đua vũ trang này cũng tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng, đặc biệt khi có những ý đồ theo đuổi ưu thế tuyệt đối như mong muốn xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa từ vũ trụ của Tổng thống Reagan.
Liên Xô không hề kém cạnh, năm 1959, họ hạ thủy K-3, tàu ngầm nguyên tử đầu tiên của mình. Những thế hệ tàu ngầm tiếp theo của Liên Xô ngày càng hiện đại, không thua kém gì Mỹ về mặt công nghệ. Mỹ triển khai hệ thống SOSUS, mạng lưới micro dưới đáy biển, để theo dõi tàu ngầm Liên Xô, khiến cuộc chiến ngầm càng trở nên căng thẳng.
Tàu ngầm K-3, bước tiến quan trọng của Liên Xô trong cuộc đua tàu ngầm hạt nhân.
Những Bí Ẩn Dưới Đáy Biển Sâu
Năm 1968, hai sự kiện chấn động đã xảy ra: tàu ngầm K-129 của Liên Xô và USS Scorpion của Mỹ lần lượt bị đắm. Nguyên nhân thực sự của hai vụ tai nạn này vẫn còn là bí ẩn, chìm trong im lặng của cả hai phía. Nhiều giả thuyết được đưa ra, từ va chạm ngầm dưới nước đến các thuyết âm mưu về chiến tranh bí mật, nhưng chưa có bằng chứng nào được xác thực. Sự im lặng này càng làm dấy lên những nghi ngờ và lo ngại về nguy cơ chiến tranh hạt nhân.
Vụ đắm tàu K-129, mang theo 3 tên lửa đạn đạo hạt nhân và 2 ngư lôi nguyên tử, là một tổn thất nặng nề cho Liên Xô. Nhiều giả thuyết cho rằng tàu Swordfish của Mỹ đã đâm vào K-129, nhưng phía Mỹ phủ nhận. Nhật ký hành trình của Swordfish cho thấy vào thời điểm K-129 bị đắm, con tàu này đang hoạt động ở vùng biển Triều Tiên. Hệ thống SOSUS của Mỹ ghi nhận hai vụ nổ trên K-129, cho thấy khả năng tai nạn do nổ ngư lôi.
Vụ đắm tàu USS Scorpion cũng đầy bí ẩn. Phiên bản chính thức cho rằng tai nạn do lỗi kỹ thuật, nhưng có giả thuyết cho rằng Scorpion đã bị tàu ngầm Liên Xô đánh đắm để trả thù cho K-129. Thuyết âm mưu này dựa trên việc John Anthony Walker, sĩ quan hải quân Mỹ, đã làm gián điệp cho KGB và cung cấp thông tin mật cho Liên Xô.
Tàu K-129 trước khi gặp nạn, mang theo vũ khí hạt nhân tối tân.
Dự Án Azorian: Cuộc Trục Vớt Bí Mật
Năm 1974, CIA thực hiện Dự án Azorian, một chiến dịch bí mật nhằm trục vớt một phần tàu K-129. Chiến dịch này được ngụy trang dưới vỏ bọc khai thác mangan dưới đáy biển, sử dụng tàu Hughes Glomar Explorer. CIA đã chế tạo một chiếc móng vuốt khổng lồ có tên Clementine để kéo xác tàu K-129 lên. Chiến dịch này vô cùng tốn kém và phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và bí mật tuyệt đối.
John Anthony Walker, điệp viên KGB trong hàng ngũ hải quân Mỹ, nhân vật then chốt trong các thuyết âm mưu liên quan đến vụ đắm tàu Scorpion.
Dự án Azorian gặp nhiều khó khăn, từ việc bảo mật thông tin đến sự xuất hiện của tàu do thám Liên Xô. Mặc dù gặp sự cố kỹ thuật với móng vuốt Clementine, CIA vẫn trục vớt được một phần xác tàu K-129, bao gồm thi thể một số thủy thủ và có thể là hai quả ngư lôi nguyên tử. Thông tin về chiến lợi phẩm của Dự án Azorian vẫn được giữ kín.
Việc CIA bí mật trục vớt tàu ngầm K-129 là một hành động mạo hiểm, tiềm ẩn nguy cơ leo thang căng thẳng giữa hai siêu cường. Tuy nhiên, nó cũng cho thấy tầm quan trọng của thông tin tình báo và công nghệ trong Chiến tranh Lạnh.
Hình ảnh được cho là tàu ngầm K-129 sau khi được trục vớt bởi CIA.
Kết Luận
Cuộc chiến tàu ngầm bí mật giữa Mỹ và Liên Xô là một phần quan trọng của Chiến tranh Lạnh. Cuộc đua công nghệ, những bí ẩn dưới đáy biển và các chiến dịch bí mật như Dự án Azorian cho thấy sự căng thẳng và nguy hiểm của thời kỳ này. Những sự kiện này cũng để lại nhiều bài học về tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình và ổn định quốc tế, tránh leo thang căng thẳng và xung đột, đặc biệt là trong bối cảnh vũ khí hạt nhân. Sự bí mật xung quanh những sự kiện này cũng nhắc nhở chúng ta về vai trò của thông tin và tính minh bạch trong việc xây dựng lòng tin và ngăn ngừa xung đột.
