Bối cảnh cuối thế kỷ 18 tại An Nam (Việt Nam ngày nay) là một bức tranh hỗn loạn của những cuộc tranh giành quyền lực. Chính giữa vòng xoáy ấy là sự suy yếu của nhà Lê, sự trỗi dậy của hai thế lực hùng mạnh là chúa Trịnh ở phía Bắc và chúa Nguyễn ở phía Nam, cùng với sự xuất hiện của một thế lực mới đầy tham vọng – Tây Sơn. Cuộc chiến giữa các phe phái này đã tạo nên một thời kỳ đầy biến động, kéo theo cả sự can thiệp của một đế chế hùng mạnh phương Bắc: nhà Thanh.
Từ Nội Chiến Đến Can Thiệp Nước Ngoài
Sự chia cắt đất nước giữa hai thế lực Trịnh – Nguyễn đã âm ỉ từ giữa thế kỷ 16, thời nhà Minh. Dưới triều Lê Duy Đàm, nhà Lê trung hưng nhờ sự phò tá của hai dòng họ quyền thần này. Tuy nhiên, mâu thuẫn giữa họ Trịnh và họ Nguyễn ngày càng sâu sắc, dẫn đến cuộc chiến tranh Trịnh-Nguyễn kéo dài hàng thế kỷ. Cuộc chiến này làm suy yếu nhà Lê, khiến vương triều này chỉ còn nắm giữ một vùng đất nhỏ quanh kinh đô. Tận dụng thời cơ, chúa Trịnh dần thâu tóm quyền lực, thao túng triều đình.
Một võ quan nhà Thanh
Chúa Trịnh Đống, một nhân vật đầy tham vọng, đã giết Thế tử nhà Lê và nắm giữ ấn vàng, âm mưu soán ngôi. Tuy nhiên, lo ngại trước sức mạnh của chúa Nguyễn ở phương Nam, Trịnh Đống đã liên minh với Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ, hai thủ lĩnh của phong trào Tây Sơn, để cùng tấn công chúa Nguyễn ở Phú Xuân. Họ Nguyễn bị đánh bại, Nguyễn Huệ tự xưng là Thái Đức Hoàng đế, Trịnh Đống xưng vương, hình thành thế chân vạc giữa Tây Sơn, chúa Trịnh và nhà Lê. Vua Lê Duy Diêu lúc này hoàn toàn bất lực.
Sau khi Trịnh Đống chết, Nguyễn Huệ nhận thấy sự chuyên quyền của họ Trịnh và lòng dân không phục, bèn lấy danh nghĩa “phù Lê diệt Trịnh” tấn công Bắc Hà. Hành động này đã mở ra một chương mới trong lịch sử An Nam, đánh dấu sự trỗi dậy mạnh mẽ của Tây Sơn và sự can thiệp của nhà Thanh.
Sự Can Thiệp Của Nhà Thanh Và Hậu Quả
Năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc, tiêu diệt chúa Trịnh. Vua Lê Chiêu Thống chạy sang Trung Quốc cầu cứu nhà Thanh. Hoàng đế Càn Long, với tư tưởng “thiên triều”, đã quyết định xuất binh với danh nghĩa “phù Lê diệt Tây Sơn”, nhằm khôi phục nhà Lê và củng cố ảnh hưởng của mình tại An Nam.
Quân Thanh, dưới sự chỉ huy của Tôn Sĩ Nghị, tiến vào An Nam theo ba đường: từ Quảng Tây, Quảng Đông và Vân Nam. Ban đầu, quân Thanh giành được một số thắng lợi, nhanh chóng tiến vào Thăng Long. Tuy nhiên, Tôn Sĩ Nghị đã mắc sai lầm nghiêm trọng khi chủ quan khinh địch, đóng quân tại Thăng Long mà không phòng bị.
Nguyễn Huệ, sau khi lên ngôi hoàng đế lấy niên hiệu Quang Trung, đã hành quân thần tốc ra Bắc. Quân Tây Sơn bất ngờ tấn công quân Thanh trong dịp Tết Kỷ Dậu (1789), khiến quân Thanh đại bại. Tôn Sĩ Nghị tháo chạy về Trung Quốc. Trận chiến này đã khẳng định sức mạnh của Quang Trung và Tây Sơn, đồng thời là một thất bại nặng nề cho nhà Thanh.
Bài Học Lịch Sử
Cuộc chiến tranh giữa các thế lực phong kiến trong nước và sự can thiệp của nhà Thanh cuối thế kỷ 18 đã để lại những bài học sâu sắc. Sự chia rẽ nội bộ, mâu thuẫn quyền lực kéo dài là nguyên nhân chính dẫn đến sự suy yếu của đất nước, tạo điều kiện cho ngoại bang can thiệp. Chiến thắng của Quang Trung trước quân Thanh không chỉ thể hiện tài năng quân sự kiệt xuất, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của lòng yêu nước và tinh thần đoàn kết dân tộc. Sự kiện này cũng cho thấy tầm quan trọng của việc giữ vững sự thống nhất và độc lập của đất nước.
Tài liệu tham khảo
- Thanh sử cảo (Trung Hoa Dân quốc – Hà Thiệu Mân chủ biên)
- Đại Việt sử ký toàn thư
Phụ lục
Bảng niên biểu:
- 1771: Nguyễn Nhạc khởi nghĩa Tây Sơn.
- 1786: Tây Sơn diệt chúa Trịnh.
- 1788: Vua Lê Chiêu Thống cầu cứu nhà Thanh. Quân Thanh tiến vào Thăng Long.
- 1789: Quang Trung đại phá quân Thanh.
