Trận Điện Biên Phủ, một dấu mốc lịch sử chói lọi của dân tộc Việt Nam, đã khép lại vào ngày 7/5/1954 sau những tháng ngày chiến đấu kiên cường, bất khuất của quân và dân ta. Chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Việt Nam mà còn để lại những dư âm khó phai trong lòng bạn bè quốc tế. Một trong những minh chứng rõ nét nhất cho sức lan tỏa mạnh mẽ ấy chính là những con tem bưu chính. Bài viết này sẽ cùng bạn đọc nhìn lại hành trình kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ qua những con tem đặc biệt, từ đó thêm trân trọng giá trị lịch sử và ý nghĩa thời đại của sự kiện vĩ đại này.
Những Con Tem Đầu Tiên – Chứng Nhân Lịch Sử
Chỉ 5 tháng sau chiến thắng, vào tháng 10/1954, Việt Nam đã phát hành bộ tem bưu chính đầu tiên kỷ niệm sự kiện trọng đại này. Hình ảnh người chiến sĩ Điện Biên hiên ngang trên nóc hầm De Castries, lá cờ Tổ quốc tung bay trên đỉnh đồi đã trở thành biểu tượng bất diệt, in sâu trong tâm trí mỗi người dân Việt Nam. Bộ tem đầu tiên chỉ có một hình vẽ duy nhất nhưng được in với 4 màu sắc và giá mặt khác nhau (10đ, 50đ, 100đ và 0,6 kg thóc).
Đặc biệt, mẫu tem 0,6kg thóc là một trong những con tem độc đáo nhất trong lịch sử ngành bưu chính Việt Nam, được dùng trong việc chuyển phát thư từ công vụ. Điều thú vị hơn cả là tác giả của bộ tem lịch sử này – họa sĩ Bùi Trang Chước – cũng chính là người Việt Nam đầu tiên vẽ tem cho chính quyền Đông Dương và là cha đẻ của mẫu Quốc huy nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Bộ tem đầu tiên kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ, phát hành tháng 10/1954.
Mười Năm – Một Chặng Đường, Ghi Dấu Ấn Vẻ Vang
Kể từ đó, cứ 10 năm, một bộ tem mới lại được phát hành, như một cách để thế hệ sau tiếp nối thế hệ trước, cùng nhau ôn lại chiến công oai hùng của dân tộc. Năm 1964, bộ tem kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ ra đời, do họa sĩ Trần Lương thiết kế, gồm 4 mẫu tem và một blốc. Bên cạnh hình ảnh quen thuộc về những chiến sĩ kéo pháo vào trận địa, bao vây Mường Thanh, phá bom nổ chậm là hình ảnh chiếc máy cày cùng cánh đồng lúa bát ngai vàng – Biểu tượng của một Điện Biên hồi sinh mạnh mẽ sau chiến tranh. Những con tem ấy không chỉ là minh chứng lịch sử, mà còn là lời khẳng định đầy tự hào về sức sống mãnh liệt của dân tộc Việt Nam, về một tương lai tươi sáng đang chờ đón phía trước.
Bộ tem kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, phát hành năm 1964. Họa sĩ Trần Lương thiết kế.
Năm 1974, trong khi đất nước đang dồn sức người, sức của cho công cuộc thống nhất non sông, vẫn có 2 mẫu tem kỷ niệm 20 năm chiến thắng Điện Biên Phủ do họa sĩ Trần Huy Khánh thiết kế được ra mắt. Mẫu tem thứ nhất in hình ảnh người chiến sĩ kiên trung với lá cờ “Quyết chiến-Quyết thắng”, mẫu thứ hai là hình ảnh chiếc huy hiệu “Chiến sỹ Điện Biên”.
Bộ tem kỷ niệm 20 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, phát hành năm 1974. Họa sĩ Trần Huy Khánh thiết kế.
Mười năm sau, vào năm 1984, bộ tem kỷ niệm 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ ra đời với 7 mẫu tem và 1 blốc. Bộ tem do họa sĩ Huy Toàn thiết kế và được in ấn tại Cuba – người bạn thân thiết của Việt Nam.
Bộ tem kỷ niệm 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, phát hành năm 1984. Họa sĩ Huy Toàn thiết kế.
Tiếp nối truyền thống tốt đẹp của dân tộc, Việt Nam tiếp tục cho ra mắt các bộ tem kỷ niệm 40 năm, 50 năm và 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Dù hình ảnh trên mỗi bộ tem có sự thay đổi, nhưng tất cả đều toát lên một tinh thần bất diệt: Tinh thần chiến đấu anh dũng của quân đội, sự đóng góp thầm lặng của dân công, ý chí quyết tâm của cả dân tộc, niềm vui chiến thắng và sự hồi sinh mạnh mẽ của mảnh đất lịch sử Điện Biên Phủ.
Các bộ tem kỷ niệm 40, 50, 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ.
Góc Nhìn Từ Phía Bên Kia Chiến Tuyến
Đối với nước Pháp, thất bại tại Điện Biên Phủ là một vết thương lòng sâu sắc, khó có thể hàn gắn. Những người lính từng tham gia chiến tranh đều lựa chọn im lặng. Họ chôn chặt những ký ức đau buồn trong tim. Những cựu binh khi trở lại thăm chiến trường xưa đều không khỏi bồi hồi, xót xa. Vừa là nỗi đau, vừa là sự tiếc nuối. Nhưng trên hết, đa số họ đều dành cho con người và đất nước Việt Nam một tình cảm đặc biệt.
Gần một năm sau thất bại, một Ủy ban điều tra đã được thành lập tại Pháp nhằm tìm ra nguyên nhân và trách nhiệm của những người đứng đầu trong cuộc chiến. Các tướng lĩnh cao cấp Pháp đã đổ lỗi cho nhau về thất bại này. Tướng Henri Navarre, Tổng chỉ huy các lực lượng viễn chinh tại Đông Dương, yêu cầu thành lập ủy ban điều tra. Ủy ban do Đại tướng Catroux làm chủ tịch, bao gồm các thành viên là Đại tướng Không quân Valin, Đô đốc Lemonnier, Đại tướng Magnan và cố vấn là Toàn quyền Le Beau. Thư ký của Ủy ban là tướng Mazaudh. Ngày 31/3/1955, Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Marie-Pierre Kœnig đã ký nghị định thành lập Ủy ban này.
Tuy nhiên, kết luận của Ủy ban điều tra, sau nhiều phiên điều trần, đã không được công bố công khai mà bị засекречено trong vòng 50 năm. Tất cả các tranh luận vào thời điểm đó đều phải dừng lại, một phần để tránh chia rẽ nội bộ nước Pháp, một phần để xoa dịu nỗi đau của những cựu binh – những người luôn mang trong mình cảm giác bị bỏ rơi tại Đông Dương.
Vào năm 2004, nhân kỷ niệm 50 năm trận Điện Biên Phủ, nước Pháp đã phát hành một con tem đặc biệt. Ngày phát hành đầu tiên là ngày 7/5 tại Paris và Pau. Con tem được bán rộng rãi từ ngày 10/5 và ngừng bán vào ngày 12/11/2004. Con tem có giá 0,5 euro, tương đương cước phí cho một lá thư ưu tiên 20g gửi trong lục địa Pháp.
Blốc giới thiệu và mẫu tem kỷ niệm Điện Biên Phủ do Pháp phát hành năm 2004.
Trên tờ giới thiệu con tem có in hình ảnh huy hiệu của “Hội quốc gia cựu binh Điện Biên Phủ” cùng lời dẫn:
*“Trận chiến Điện Biên Phủ (13/5/1954-7/5/1954) là giai đoạn cam go và hằn sâu nhất trong Chiến tranh Đông Dương (1945-1954). Ủy ban điều tra được giao nhiệm vụ vào năm 1955 đã đưa ra ý kiến về việc tác chiến và rồi kết thúc bằng kết luận dưới đây:
“Sau khi làm việc, Ủy ban điều tra hẳn sẽ không làm tròn nhiệm vụ của mình nếu như không bày tỏ được sự tôn trọng một cách công minh và hết mực đối với các tướng lĩnh và quân lính (bộ binh, hải quân, không quân) – những người trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia chiến đấu bảo vệ Điện Biên Phủ trong vòng 57 ngày và đêm mà con tim không hề nao núng.
Nếu như sự kiên cường, tinh thần hy sinh, sự trung thành với danh dự và trách nhiệm không giúp họ tránh được việc thua một cuộc chiến mà ở đó các nguyên nhân vượt quá tầm thì ít ra là các phẩm chất nhà binh của họ đã khắc sâu tại cuộc chiến bảo vệ Điện Biên Phủ qua hàng loạt các cuộc chiến đấu oanh liệt và đáng nhớ. Họ có quyền tự hào về điều đó. Quốc gia phải biết ơn họ.
Nhắc đến họ, lịch sử sẽ nói rằng mặc dù rơi vào tình cảnh tuyệt vọng nhưng họ đã chống cự đến tận giờ cuối cùng, rằng họ đã không hạ cờ đầu hàng và rằng cứ điểm được giao cho họ canh giữ đã bị nhấn chìm chứ nó không bị đem nộp.
Cần phải tôn vinh toàn bộ Binh sỹ khối Đông Dương này. Trước hết là vinh danh những người lính đồn trú đã phải giành giật từng bước không chút nghỉ ngơi và rằng những người sống sót đã phải nếm mùi đắng cay của tù binh, đặc biệt là đối với bộ binh thuộc lực lượng lính dù Pháp hoặc Việt, với đội lính Lê dương Pháp, với lính đánh thuê (người Algerie, người Maroc hoặc người Thái), với lực lượng pháo binh (họ đã hy sinh một phần ba quân số, phải bắn trần, cầm cự trước hỏa lực của kẻ thù), với lực lượng công binh lao động không biết mệt mỏi tại giao thông hào, với những chiếc xe tăng hiện diện trong tất cả các cuộc phản công, với những lính phi công đã chiến đấu như bộ binh khi mà đường băng hạ cánh đã bị cấm, với lực lượng quân y đã làm tốt hơn cả nhiệm vụ được giao bất chấp những khó khăn kỹ thuật không thể đo lường được.
Cũng cần tôn vinh lực lượng không quân đã triển khai một hoạt động vượt quá mọi khả năng cho phép và bất chấp các kiểu trở ngại đã hỗ trợ, tiếp vận cho căn cứ. Cần tôn vinh lực lượng Hải không quân đã nỗ lực tột cùng để tác chiến cùng Không quân”.
Thông qua lời dẫn trên, có thể thấy chính phủ Pháp muốn vinh danh những người lính của họ đã chiến đấu ngoan cường đến giây phút cuối cùng. Họ không dễ dàng từ bỏ trận địa mà đã chiến đấu hết mình để bảo vệ. Các lực lượng tham chiến hùng hậu đã phối hợp nhịp nhàng. Điều này càng cho thấy rõ những khó khăn mà quân đội Việt Nam phải đối mặt và làm tôn vinh thêm chiến thắng lịch sử của dân tộc.
Điện Biên Phủ – Chiến Thắng Của Chính Nghĩa
Thất bại của Pháp tại Điện Biên Phủ là điều tất yếu. Bởi lẽ, chiến thắng ấy là thuộc về chính nghĩa, thuộc về khát vọng độc lập của dân tộc Việt Nam, thuộc về tài năng lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thuộc về tài thao lược của Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Bộ Chỉ huy, và trên hết, là thuộc về tinh thần chiến đấu quả cảm, bất khuất của những người con đất Việt. Ôn lại lịch sử, nhìn lại quá khứ, không phải để khoét sâu thêm hận thù, mà là để cùng chiêm nghiệm và rút ra bài học cho hiện tại và tương lai. Bởi chiến tranh, dù ở bất kỳ thời điểm nào, cũng để lại những nỗi đau và mất mát vô cùng to lớn.
Ước mong rằng, hai dân tộc Việt Nam – Pháp ngày càng xích lại gần nhau hơn, cùng vun đắp cho mối quan hệ hữu nghị, hợp tác trên mọi lĩnh vực để những vết thương chiến tranh thực sự được chữa lành.
