George Frost Kennan, một cái tên gắn liền với học thuyết ngăn chặn (containment) trong Chiến tranh Lạnh, đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 17 tháng 3 năm 2005, hưởng thọ 101 tuổi. Cuộc đời ông là một hành trình dài đằng đẵng, gắn bó mật thiết với lịch sử ngoại giao Mỹ và những biến động toàn cầu trong thế kỷ XX. Từ một nhà ngoại giao trẻ tuổi đầy nhiệt huyết đến một học giả uyên bác, Kennan đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử, được Thời báo New York vinh danh là “Nhà ngoại giao Mỹ đã thực hiện sứ mạng lớn hơn bất cứ nhà ngoại giao nào cùng thế hệ ông trong việc tạo dựng chính sách của nước Mỹ thời kỳ Chiến tranh Lạnh”.
Nội dung
Từ Học Viện Đến Điện Kremlin
Sinh ra trong một gia đình luật sư, Kennan sớm bộc lộ niềm đam mê với ngôn ngữ và văn hóa. Sau khi tốt nghiệp Đại học Princeton và trường Quan hệ Đối ngoại tại Washington, Kennan bước chân vào con đường ngoại giao. Những năm tháng công tác tại Geneva, Hamburg, và đặc biệt là tại Học viện Phương Đông thuộc Đại học Berlin đã giúp ông thành thạo nhiều ngôn ngữ, từ Đức, Pháp, Nga đến Tiệp, Ba Lan, Bồ Đào Nha và Na Uy. Chính sự am hiểu ngôn ngữ và văn hóa Nga đã mở ra cho Kennan cơ hội nghiên cứu sâu về Liên Xô, đặt nền móng cho sự nghiệp ngoại giao lẫy lừng sau này.
Năm 1933, sự kiện Mỹ chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô đã đưa Kennan đến Moscow. Tại đây, ông nhanh chóng khẳng định mình là một chuyên gia hàng đầu về Liên Xô, có ảnh hưởng đáng kể đến chính sách của Mỹ đối với cường quốc này. Những năm tháng tiếp theo, Kennan trải qua nhiều vị trí công tác khác nhau, từ Praha, Berlin, Lisbon đến London, tích lũy kinh nghiệm và kiến thức quý báu về chính trị quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh Thế chiến II đang diễn ra khốc liệt.
Bức Điện Dài Và Học Thuyết Ngăn Chặn
Năm 1946, trong vai trò Đại biện lâm thời tại Moscow, Kennan đã gửi về Washington một bức điện báo dài 5542 từ, phân tích chính sách ngoại giao của Liên Xô và đề xuất chiến lược dài hạn của Mỹ. Bức điện này, sau được biết đến với tên gọi “Bức điện dài” (Long Telegram), đã trở thành nền tảng cho học thuyết ngăn chặn, một chiến lược then chốt của Mỹ trong Chiến tranh Lạnh. Bức điện dài không chỉ là một phân tích sắc bén về bản chất của Liên Xô mà còn là một lời cảnh báo về tham vọng bành trướng của cường quốc này.
Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt trong sự nghiệp của Kennan. Ông trở thành “cha đẻ” của học thuyết ngăn chặn, một học thuyết đã định hình chính sách đối ngoại của Mỹ trong suốt nhiều thập kỷ. Năm 1947, Kennan tiếp tục củng cố học thuyết của mình bằng bài báo “Nguồn gốc hành vi của Liên Xô” đăng trên tạp chí Quan hệ Đối ngoại dưới bút danh “X”. Bài báo đã gây tiếng vang lớn trong giới chính trị và học thuật, góp phần định hình chính sách cứng rắn của Mỹ đối với Liên Xô.
Từ Đỉnh Cao Vinh Quang Đến Những Năm Tháng Lặng Lẽ
Dưới thời Bộ trưởng Ngoại giao George Marshall, Kennan có ảnh hưởng lớn đến việc hoạch định chính sách ngoại giao, đặc biệt là trong việc xây dựng Kế hoạch Marshall, một chương trình viện trợ kinh tế quan trọng giúp tái thiết Tây Âu sau chiến tranh. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Kennan giảm dần khi Dean Acheson lên nắm quyền Bộ trưởng Ngoại giao. Mâu thuẫn trong quan điểm và chính sách đã khiến Kennan rời khỏi chính trường, chuyển sang hoạt động học thuật tại Học viện Nghiên cứu Cấp cao Princeton.
Mặc dù là kiến trúc sư của học thuyết ngăn chặn, Kennan lại không hoàn toàn đồng tình với cách chính phủ Mỹ áp dụng học thuyết này. Ông cho rằng chính phủ đã hiểu sai ý định ban đầu của mình, biến học thuyết ngăn chặn thành một cuộc chạy đua vũ trang tốn kém và nguy hiểm. Kennan phản đối Chiến tranh Việt Nam, cho rằng nó không phục vụ lợi ích của Mỹ và đi ngược lại tinh thần của học thuyết ngăn chặn.
Di Sản Của Một Học Giả Uyên Bác
Những năm tháng cuối đời, Kennan dành trọn tâm huyết cho nghiên cứu và viết lách. Ông là tác giả của nhiều cuốn sách nổi tiếng về quan hệ quốc tế, giành được nhiều giải thưởng danh giá như Pulitzer, National Book Award và Bancroft. Những tác phẩm của ông không chỉ là những phân tích sâu sắc về lịch sử và chính trị mà còn là những bài học quý giá cho các thế hệ sau.
George F. Kennan, một nhà ngoại giao, một học giả, và một cây bút sắc sảo, đã để lại một di sản đồ sộ cho nước Mỹ và thế giới. Học thuyết ngăn chặn, dù gây nhiều tranh cãi, vẫn là một phần quan trọng của lịch sử Chiến tranh Lạnh, phản ánh tư duy chiến lược sắc bén và tầm nhìn xa trông rộng của một con người đã dành cả cuộc đời để nghiên cứu và phân tích những biến động của thế giới.
