Từ bao đời nay, thuật phong thủy đã ăn sâu vào tiềm thức của người Việt, chi phối từ những quyết định lớn lao như xây nhà, lập nghiệp đến những điều dung dị trong đời sống thường nhật. Tuy nhiên, giữa dòng chảy văn hóa hiện đại, đâu là lằn ranh mong manh giữa giá trị thực tiễn và lớp vỏ bọc mê tín dị đoan của phong thủy? Bài viết này sẽ cùng bạn đọc giải mã những bí ẩn xoay quanh thuật xem xét gió và nước, soi rọi nó dưới ánh sáng của khoa học và lý giải sức sống bền bỉ của nó trong văn hóa Việt Nam.
Không khó để bắt gặp những câu chuyện dở khóc dở cười về phong thủy trong đời sống người Việt. Từ việc chọn ngày lành tháng tốt để động thổ, xem hướng nhà, bài trí nội thất sao cho “hợp mệnh gia chủ”, cho đến việc xem xét đất đai, long mạch khi xây dựng lăng mộ, tất cả đều cho thấy tầm ảnh hưởng sâu rộng của phong thủy.
Xuất phát từ mong muốn lý giải những hiện tượng tự nhiên bí ẩn, con người xưa đã tìm đến phong thủy như một cách để tạo dựng sự hài hòa giữa cuộc sống của mình với đất trời, từ đó tìm kiếm sự bình an, may mắn và thịnh vượng. Phong thủy, xét cho cùng, chính là sự nghiên cứu về “khí” – một dạng năng lượng vô hình được cho là tồn tại khắp nơi, chi phối vạn vật. Theo quan niệm này, việc lựa chọn và sắp đặt không gian sống sao cho “thuận khí” sẽ mang lại những tác động tích cực đến sức khỏe, tài lộc và vận mệnh con người.
Quan niệm về “khí” được thể hiện rõ nét qua việc phân loại và đánh giá các loại gió (bát phong) và nguồn nước. Gió Đông Bắc nóng bức, gió Đông Nam hun đốt, hay gió Tây Bắc độc hại… đều được cho là mang đến những tai ương khác nhau. Nước chảy uốn khúc tượng trưng cho sự thịnh vượng, trong khi nước chảy thẳng vào nhà lại là điềm báo tai ương. Những quan niệm này, tuy mang nặng màu sắc tâm linh, nhưng cũng phần nào phản ánh kinh nghiệm quan sát và thích nghi với điều kiện tự nhiên của cha ông ta.
Nhìn nhận dưới góc độ khoa học hiện đại, có thể thấy một số nguyên lý của phong thủy có cơ sở thực tiễn nhất định. Việc lựa chọn vị trí nhà ở tránh xa những vùng đất sườn núi, thung lũng, giếng cũ… giúp con người phòng tránh được lũ lụt, sạt lở đất, ô nhiễm nguồn nước. Quan niệm về hướng nhà, hướng gió cũng có ý nghĩa trong việc tạo nên không gian sống thoáng mát, tận dụng ánh sáng tự nhiên, tránh gió lạnh… góp phần cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần.
Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị thực tiễn, không thể phủ nhận rằng phong thủy hiện nay đã bị khoác lên mình lớp vỏ bọc mê tín dị đoan, trở thành công cụ kiếm tiền của những thầy địa lý lợi dụng lòng tin của người dân. Việc lạm dụng bùa chú, yểm khí, trấn trạch… hay những lời phán đoán thiếu căn cứ về long mạch, huyệt đạo… không những không mang lại lợi ích thiết thực mà còn gây hoang mang, lo lắng, thậm chí là thiệt hại về kinh tế cho nhiều người.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, với sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật, những quy luật tự nhiên được lý giải một cách rõ ràng và minh bạch, thuật phong thủy cũng cần được nhìn nhận, đánh giá và ứng dụng một cách chọn lọc, khoa học.
Thay vì mù quáng tin theo những lời phán đoán thiếu căn cứ, chúng ta nên chắt lọc những giá trị kinh nghiệm, kết hợp với kiến thức khoa học hiện đại để tạo dựng không gian sống hài hòa, tiện nghi và an toàn, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống một cách bền vững.
