Cuối thập niên 80, bức màn chia cắt thế giới bắt đầu rung chuyển. Bầu không khí hòa dịu lan tỏa khắp nơi, thúc đẩy các quốc gia tìm kiếm tiếng nói chung. Giữa dòng chảy lịch sử ấy, cuộc gặp gỡ bí mật tại Thành Đô, Trung Quốc, vào tháng 9/1990, đã trở thành bước ngoặt quan trọng trong quan hệ Việt Nam – Trung Quốc. Hội nghị này, diễn ra sau 13 năm gián đoạn, đánh dấu sự khởi đầu cho tiến trình bình thường hóa quan hệ giữa hai nước láng giềng.
Hình ảnh: Thành Đô, Trung Quốc – địa điểm diễn ra hội nghị lịch sử.
Bối cảnh lịch sử và lời nhắn của Đặng Tiểu Bình
Năm 1986, sau khi Tổng Bí thư Lê Duẩn qua đời, ông Nguyễn Văn Linh được bầu làm Tổng Bí thư tại Đại hội Đảng lần thứ VI. Với quan điểm cởi mở và mong muốn cải thiện quan hệ với Trung Quốc, ông Nguyễn Văn Linh đã chủ động đề xuất bình thường hóa quan hệ song phương. Lúc bấy giờ, vấn đề Campuchia vẫn là khúc mắc chính trong quan hệ hai nước. Đặng Tiểu Bình, nhà lãnh đạo Trung Quốc, đã gửi lời nhắn qua Chủ tịch Lào Kaysone Phomvihane, bày tỏ mong muốn Việt Nam rút quân hoàn toàn khỏi Campuchia và ủng hộ giải pháp chính trị do Hoàng thân Sihanouk lãnh đạo. Lời nhắn này thể hiện rõ ràng quan điểm của Trung Quốc về việc giải quyết vấn đề Campuchia, đồng thời mở ra cánh cửa cho việc nối lại quan hệ với Việt Nam.
Hội nghị Thành Đô: Những bất đồng và nỗ lực tìm kiếm giải pháp
Ngày 3 và 4 tháng 9 năm 1990, hội nghị bí mật giữa lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai Nhà nước Việt Nam và Trung Quốc diễn ra tại Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên. Phía Việt Nam có Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười và Cố vấn Phạm Văn Đồng. Phía Trung Quốc có Tổng Bí thư Giang Trạch Dân và Thủ tướng Lý Bằng. Cuộc gặp này diễn ra trong bối cảnh Liên Hợp Quốc đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho vấn đề Campuchia, với việc 5 nước thường trực Hội đồng Bảo an đạt được nhất trí về 5 văn kiện quan trọng.
Trọng tâm của cuộc hội đàm xoay quanh vấn đề Campuchia và việc bình thường hóa quan hệ song phương. Hai bên đã đạt được đồng thuận về việc ủng hộ 5 văn kiện của Liên Hợp Quốc, nhưng vẫn còn bất đồng về thành phần của Hội đồng Quốc gia Tối cao Campuchia (SNC). Trung Quốc đề xuất phương án “6+2+2+2+1” (bao gồm cả Hoàng thân Sihanouk), trong khi Việt Nam ủng hộ phương án “6+2+2+2”. Vấn đề này đã được thảo luận sôi nổi trong suốt cuộc hội đàm.
Thỏa thuận đạt được và tinh thần hòa giải
Sau những cuộc thảo luận căng thẳng, hai bên đã tìm được tiếng nói chung. Biên bản hội đàm ghi nhận sự đồng thuận về việc thành lập SNC với phương án “6+2+2+2+1”, hoạt động theo nguyên tắc hiệp thương nhất trí. Về quan hệ song phương, hai bên đồng ý từng bước cải thiện và tiến tới bình thường hóa, bao gồm việc giảm quân ở biên giới, chấm dứt tuyên truyền đối địch và khôi phục giao thương.
Buổi lễ ký kết diễn ra trong không khí trang trọng và xúc động. Tổng Bí thư Giang Trạch Dân đã đọc hai câu thơ của Lỗ Tấn, thể hiện tinh thần hòa giải và hướng tới tương lai: “Độ tận kiếp ba huynh đệ tại, Tương phùng nhất tiếu mẫn ân cừu”. Đáp lại, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh cũng làm thơ bày tỏ tình cảm: “Huynh đệ chi giao số đại truyền, Oán hận khoảnh khắc hóa vân yên, Tái tương phùng thời tiếu nhan khai, Thiên tải tình nghị hựu trùng kiến”.
Kết luận: Hướng tới tương lai
Hội nghị Thành Đô 1990 đã mở ra một chương mới trong quan hệ Việt Nam – Trung Quốc. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng tinh thần hòa giải và hợp tác đã được khẳng định, tạo nền tảng cho sự phát triển ổn định và bền vững của quan hệ hai nước trong những năm tiếp theo. Sự kiện này cũng để lại bài học quý báu về tầm quan trọng của đối thoại và hợp tác trong việc giải quyết các tranh chấp, xây dựng lòng tin và củng cố hòa bình trong khu vực.
Tài liệu tham khảo:
- Bài viết gốc: Sự thật về cuộc gặp nội bộ Trung Quốc-Việt Nam tại Thành Đô, tuần san Trung Quốc Tân Văn, 1/8/2015.
- Ngô Hưng Đường: Hồi ức về Hội nghị Thành Đô, (nếu có).
- Các bài viết liên quan trên Nghiên cứu Quốc tế: Nội tình cuộc gặp lãnh đạo Trung – Việt tại Thành Đô, Hội nghị Thành Đô và tình thế ngoại giao Việt Nam, Nhật ký Lý Bằng viết về Hội nghị Thành Đô.
