Churchill, Roosevelt và Stalin tại hội nghị Yalta.
Năm 1945, trong bầu không khí tàn khốc của Thế chiến thứ hai, ba nhà lãnh đạo quyền lực nhất thế giới, Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt và Joseph Stalin, đã hội ngộ tại Yalta, một thành phố nghỉ mát ven biển Crimea. Hội nghị Yalta không chỉ là nơi ba cường quốc đặt những nét vẽ cuối cùng cho sự sụp đổ của Đức Quốc Xã, mà còn là bàn cờ quyền lực, nơi tương lai của châu Âu và thế giới hậu chiến được định hình.
Khởi nguồn của những toan tính
Ý tưởng về một hội nghị thượng đỉnh ba bên đã được nhen nhóm từ lâu trong bối cảnh chiến tranh ngày càng khốc liệt. Đến giữa năm 1944, khi quân đội Đức Quốc Xã bắt đầu tan rã trên hầu hết các mặt trận, Tổng thống Roosevelt nhận thấy sự cần thiết phải có một thỏa thuận về trật tự thế giới sau chiến tranh. Sau nhiều đề nghị về địa điểm bị từ chối, Stalin bất ngờ đề xuất Yalta – một vùng đất vừa được giải phóng sau nhiều tháng chiến sự ác liệt.
Sự lựa chọn của Stalin không phải ngẫu nhiên. Yalta, với tư thế của kẻ chiến thắng, là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh của Liên Xô. Hơn nữa, việc kiểm soát thông tin và an ninh tại đây cũng dễ dàng hơn cho Stalin. Về phần Roosevelt, ông đến Yalta với mong muốn chấm dứt chiến tranh nhanh chóng, lôi kéo Liên Xô tham chiến chống Nhật, và hiện thực hóa giấc mơ về một tổ chức quốc tế bảo vệ hòa bình thế giới – Liên Hiệp Quốc. Trong khi đó, Churchill, với một nước Anh suy yếu, mang trong mình nỗi lo về sự trỗi dậy của Liên Xô và tham vọng duy trì ảnh hưởng của đế quốc Anh.
Churchill, Roosevelt và Stalin tại hội nghị Yalta.
Những thỏa thuận lịch sử và cái giá của hòa bình
Hội nghị Yalta kéo dài tám ngày với những cuộc tranh luận căng thẳng, nơi mỗi bên đều theo đuổi mục tiêu riêng. Kết quả là một loạt thỏa thuận quan trọng được đưa ra, định hình lại bản đồ chính trị thế giới:
- Sự ra đời của Liên Hiệp Quốc: Ba cường quốc đồng ý thành lập một tổ chức quốc tế kế thừa Hội Quốc Liên, với mục tiêu duy trì hòa bình và an ninh thế giới.
- Số phận của nước Đức: Đức bị chia cắt thành bốn vùng chiếm đóng do quân đội Liên Xô, Mỹ, Anh và Pháp kiểm soát. Berlin, mặc dù nằm trong vùng chiếm đóng của Liên Xô, cũng bị chia cắt tương tự. Nước Đức phải gánh chịu những điều khoản khắt khe về bồi thường chiến tranh và giải giáp quân sự.
- Vấn đề Đông Âu: Liên Xô được trao quyền kiểm soát phần lớn Đông Âu, đặt nền móng cho sự hình thành khối Đông Âu sau này.
- Chiến tranh Thái Bình Dương: Stalin đồng ý tham chiến chống Nhật sau khi Đức Quốc Xã bị đánh bại, đổi lại Liên Xô được hưởng lợi ích tại Mãn Châu và các vùng lãnh thổ khác.
Yalta: Chiến thắng của Stalin, thất vọng của đồng minh?
Hội nghị Yalta kết thúc với những đánh giá trái chiều. Đối với Stalin, đây là một chiến thắng vang dội. Ông đã đạt được phần lớn mục tiêu của mình, mở rộng đáng kể tầm ảnh hưởng của Liên Xô tại châu Âu và châu Á. Trong khi đó, Roosevelt và Churchill, dù đạt được một số thỏa thuận về Liên Hiệp Quốc và sự tham chiến của Liên Xô chống Nhật, đã phải nhượng bộ quá nhiều trước Stalin.
Hậu quả của Yalta đã sớm bộc lộ. Sự kiểm soát của Liên Xô tại Đông Âu dẫn đến sự hình thành Bức màn Sắt và cuộc Chiến tranh Lạnh kéo dài hàng thập kỷ. Sự phân chia thế giới thành hai phe đối lập cũng đặt ra những nguy cơ mới cho hòa bình thế giới.
Bài học từ Yalta: Lòng tin đặt sai chỗ và cái giá của tự do
Hội nghị Yalta là một minh chứng rõ nét cho sự phức tạp của chính trị quốc tế, nơi lòng tin và lý tưởng dễ dàng bị chi phối bởi lợi ích quốc gia. Sự nhượng bộ của Roosevelt và Churchill trước Stalin, xuất phát từ mong muốn chấm dứt chiến tranh và niềm tin vào một trật tự thế giới mới, đã vô tình mở đường cho sự bành trướng của chủ nghĩa cộng sản và gieo rắc bất ổn cho thế giới hậu chiến.
Bài học từ Yalta nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc bảo vệ các giá trị dân chủ và tự do. Đồng thời, nó cũng là lời cảnh tỉnh về sự cần thiết của việc cân nhắc kỹ lưỡng các quyết định chính trị, bởi vì những thỏa hiệp trong hiện tại có thể để lại hậu quả nặng nề cho tương lai.
