Sáng sớm ngày 17 tháng 12 năm 1986, thành phố Almaty, thủ đô của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan, bỗng chìm trong bạo loạn. Hàng ngàn sinh viên Kazakhstan tràn xuống đường phố, giương cao biểu ngữ và hô vang khẩu hiệu phản đối chính quyền.
Sự kiện này, được người Kazakhstan gọi là “Jeltoqsan” (nghĩa là “Tháng Mười Hai”), đã trở thành một vết sẹo khó phai trong ký ức của đất nước, đánh dấu một chương đen tối trong lịch sử Liên Xô và gieo mầm cho những biến động chính trị sau này. Nhưng điều gì đã thổi bùng lên ngọn lửa phẫn nộ của người dân, biến những sinh viên trẻ tuổi thành những người biểu tình đầy căm phẫn?
Ách Thống Trị Của Dinmukhamed Kunaev Và Nền Kinh Tế Kazakhstan Trỗi Dậy
Để hiểu được ngọn nguồn của Jeltoqsan, chúng ta cần quay ngược thời gian về trước, đến thời kỳ Dinmukhamed Kunaev, một người con của Kazakhstan, nắm giữ chức Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Kazakhstan từ năm 1964. Dưới sự lãnh đạo của ông, nền kinh tế Kazakhstan đã có những bước tiến đáng kể. Các ngành công nghiệp khai thác, nguyên liệu thô và năng lượng phát triển mạnh mẽ, đưa Kazakhstan trở thành một trong những nước cộng hòa giàu có nhất Liên Xô.
Dinmukhamed Kunaev, lãnh đạo Kazakhstan từ năm 1964 đến 1986
Thời kỳ Kunaev cầm quyền, người Kazakhstan cũng được ưu ái trong bộ máy hành chính, giáo dục và kinh tế. Điều này đã tạo nên một tầng lớp tinh hoa người Kazakhstan, những người được hưởng lợi từ sự phát triển kinh tế và có vị thế chính trị vững chắc. Tuy nhiên, sự thịnh vượng này lại ẩn chứa những bất ổn sâu sắc.
Sự Kiện Châm Ngòi: Gennady Kolbin Và Làn Sóng Phẫn Nộ Của Sinh Viên
Mọi thứ thay đổi vào ngày 16 tháng 12 năm 1986, khi Kunaev bị buộc phải từ chức theo lệnh của Mikhail Gorbachev, nhà lãnh đạo Liên Xô lúc bấy giờ. Thay thế Kunaev là Gennady Kolbin, một người ngoài, chưa từng sống hay làm việc tại Kazakhstan.
Quyết định bổ nhiệm Kolbin đã châm ngòi cho làn sóng phẫn nộ trong lòng người dân Kazakhstan. Họ coi đây là sự xúc phạm đến lòng tự hào dân tộc, là hành động áp đặt quyền lực của Moscow lên đất nước mình. Sinh viên, những người trẻ tuổi đầy nhiệt huyết và nhạy cảm với bất công, đã trở thành lực lượng tiên phong trong phong trào phản đối.
Jeltoqsan: Ba Ngày Nổi Loạn Và Cái Giá Của Sự Bất Bình
Hàng ngàn sinh viên đã xuống đường, biểu tình phản đối việc bổ nhiệm Kolbin. Họ yêu cầu một nhà lãnh đạo người Kazakhstan thay thế Kunaev, đồng thời phản đối sự can thiệp của Moscow vào công việc nội bộ của Cộng hòa.
Tượng đài tưởng niệm sự kiện Jeltoqsan ở Almaty
Cuộc biểu tình diễn ra trong ba ngày, từ ngày 17 đến ngày 19 tháng 12. Chính quyền đã phản ứng bằng bạo lực, điều quân đội và xe tăng đàn áp dã man những người biểu tình. Theo con số chính thức, chỉ có hai người chết trong cuộc đàn áp. Tuy nhiên, theo nhiều nguồn tin độc lập, con số thực tế có thể lên tới hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người.
Hậu Jeltoqsan: Di Sản Của Bạo Lực Và Khát Vọng Độc Lập
Jeltoqsan là một sự kiện bi thảm, gây ra sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Kazakhstan. Nó để lại những vết thương lòng khó lành và gieo rắc nỗi sợ hãi trong lòng người dân. Tuy nhiên, Jeltoqsan cũng đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. Lần đầu tiên trong lịch sử Liên Xô, một cuộc nổi dậy của người dân đã thách thức trực tiếp quyền lực của Moscow.
Mặc dù bị đàn áp dã man, Jeltoqsan đã khơi dậy và thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh cho độc lập của người dân Kazakhstan. Sự kiện này đã trở thành biểu tượng cho tinh thần bất khuất, cho khát vọng tự do và quyết tâm bảo vệ bản sắc dân tộc của người Kazakhstan. Chưa đầy bốn năm sau, vào ngày 16 tháng 12 năm 1991, Cộng hòa Kazakhstan tuyên bố độc lập, kết thúc hàng thập kỷ nằm dưới sự cai trị của Liên Xô.
