Kỳ Ngoại hầu Cường Để (1882-1951), tên thật là Nguyễn Phúc Dân, là một nhân vật kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam đầu thế kỷ 20. Xuất thân từ hoàng tộc, mang trong mình dòng máu của hoàng tử Cảnh, cháu đích tôn 6 đời của vua Gia Long, Cường Để từ bỏ cuộc sống nhung lụa để dấn thân vào con đường cách mạng đầy chông gai, hi sinh cả tuổi thanh xuân cho lý tưởng giải phóng dân tộc.
Cháu Vua Xuống Thuyền Cách Mạng
Sinh ra trong thời buổi đất nước lâm nguy, chứng kiến sự xâm lược của thực dân Pháp và sự bất lực của triều đình nhà Nguyễn, Cường Để sớm nhận thức được trọng trách của bản thân đối với vận mệnh đất nước. Năm 1906, hưởng ứng phong trào Đông Du do Phan Bội Châu khởi xướng, Cường Để quyết định trốn sang Nhật Bản, nơi được xem là ánh sáng của phương Đông lúc bấy giờ. Tại đây, ông cùng Phan Bội Châu thành lập Việt Nam Phục quốc Đồng minh hội với mục tiêu giành lại độc lập cho Việt Nam.
Kỳ Ngoại hầu Cường Để
Tuy nhiên, chặng đường cách mạng của Cường Để không hề bằng phẳng. Bị che khuất bởi tầm ảnh hưởng lớn của Phan Bội Châu, Cường Để gặp nhiều khó khăn trong việc lãnh đạo phong trào. Niềm tin vào sự giúp đỡ của chính phủ Nhật Bản cũng dần tan vỡ khi ông nhận ra họ không thực sự muốn can thiệp vào tình hình Việt Nam.
Gia đình Hoàng thân Cường Để ở Nhật (Ảnh tư liệu của Nguyễn Đắc Xuân)
Tấm Lòng Với Đồng Chí Cách Mạng
Dù gặp nhiều khó khăn, Cường Để vẫn kiên định với lý tưởng của mình. Không chỉ dốc lòng cho sự nghiệp phục quốc, ông còn thể hiện tinh thần dân tộc cao cả qua sự quan tâm, giúp đỡ những người đồng chí cùng chung lý tưởng. Một trong những minh chứng rõ nét nhất là mối quan hệ đặc biệt giữa Cường Để và Nguyễn Ái Quốc.
Thông tin do Lâm Đức Thụ (đặc vụ Pinot) cung cấp cho mật thám Pháp
Năm 1931, hay tin Nguyễn Ái Quốc bị bệnh nặng trong tù, Cường Để đã gửi 300 yên, một số tiền không nhỏ lúc bấy giờ, để giúp đỡ người đồng chí chữa bệnh. Bức thư Cường Để gửi cho Nguyễn Ái Quốc được mật thám Pháp ghi lại cho thấy tấm lòng của ông dành cho Nguyễn Ái Quốc cũng như tinh thần đoàn kết của những người con đất Việt trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.
Thư Cường Để gửi cho Nguyễn Ái Quốc do đặc vụ Pinot sao lại cho mật thám Pháp
Nguyễn Ái Quốc trong thời gian ở Hồng Kông
Theo hồi ký của Hoàng Nam Hùng, một thành viên của Việt Nam Quang phục hội, Nguyễn Ái Quốc từng nhờ Cường Để can thiệp với chính phủ Nhật Bản để được cư trú tại đây nhằm tránh sự truy lùng của chính quyền Pháp. Dù không thành công, nhưng hành động này cho thấy mối quan hệ gắn bó, sự tin tưởng lẫn nhau giữa những nhà cách mạng trong thời kỳ đầy biến động.
Thư của Toàn quyền Đông Dương Pierre Pasquier ngày 19/1/1932 gửi cho Bộ trưởng bộ thuộc địa Pháp
Bài Học Từ Một Hành Trình Dở Dang
Hành trình phục quốc của Kỳ Ngoại hầu Cường Để dù dang dở, nhưng đã khắc ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là minh chứng cho tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường và khát vọng giành độc lập tự do cho dân tộc của những người con đất Việt ưu tú.
Câu chuyện về Cường Để cũng là lời nhắc nhở về tinh thần đoàn kết, sự sẻ chia và ủng hộ lẫn nhau của những người con đất Việt trên con đường đấu tranh giải phóng dân tộc. Dù có những lựa chọn khác nhau, nhưng tất cả đều hướng về một mục tiêu chung: giành lại độc lập tự do cho dân tộc.
Tài liệu tham khảo
- Hồi ký “Năm mươi năm cách mạng hải ngoại” của Hoàng Nam Hùng, xuất bản tại Sài Gòn năm 1959
- Việt Nam – Nhật Bản giao lưu văn hóa / Vĩnh Sính xuất bản năm 2001
Ghi chú
Bài viết được tổng hợp từ bài viết gốc của tác giả Trịnh Phong đăng trên Tạp chí Phương Đông số tháng 12-2020 và được bổ sung thêm thông tin từ các nguồn tài liệu tham khảo khác.
