Cuối thập niên 1970, bức tranh địa chính trị Đông Nam Á vẽ nên những gam màu phức tạp. Bóng ma Chiến tranh Lạnh vẫn còn lảng vảng, trong khi Trung Quốc trỗi dậy với tham vọng khu vực ngày càng rõ nét. Giữa bối cảnh ấy, cuộc gặp gỡ giữa Lý Quang Diệu, Thủ tướng Singapore, và Đặng Tiểu Bình, nhà lãnh đạo Trung Quốc, đã hé lộ những toan tính chiến lược và bài học ngoại giao sâu sắc.
Mối lo ngại mang tên “người Hoa ở nước ngoài”
Đặng Tiểu Bình đến Singapore với đề nghị hợp tác chống lại Liên Xô và Việt Nam, mà ông ví như “Gấu Bắc Cực”. Tuy nhiên, Lý Quang Diệu đã tinh tế chỉ ra một thực tế khác: mối lo ngại của các nước Đông Nam Á không phải từ phương Bắc xa xôi, mà đến từ chính “Rồng Trung Quốc” ngay bên cạnh.
Ông nhắc lại chuyến thăm của Thủ tướng Việt Nam Phạm Văn Đồng trước đó, và câu chuyện về “người Việt ở nước ngoài” luôn hướng về quê hương. Dù không hoàn toàn đồng tình, Lý Quang Diệu nhận thấy đây là một quan điểm phổ biến, đặc biệt khi Trung Quốc công khai tuyên bố mối quan hệ huyết thống với “người Hoa ở nước ngoài” (hải ngoại Hoa nhân) và kêu gọi họ hướng về “tổ quốc”. Điều này tạo nên sự nghi kỵ sâu sắc trong các cộng đồng người bản địa ở Thái Lan, Malaysia, Philippines và Indonesia, làm dấy lên nỗi lo về sự can thiệp của Trung Quốc vào nội bộ các quốc gia.
Vòng hoa tưởng niệm và bài học ngoại giao
Sự khác biệt trong cách hành xử giữa Phạm Văn Đồng và Đặng Tiểu Bình cũng được Lý Quang Diệu nhấn mạnh. Việc Phạm Văn Đồng đặt vòng hoa tại Đài Kỷ niệm Anh hùng Quốc gia ở Kuala Lumpur thể hiện sự tôn trọng chủ quyền Malaysia, trong khi Đặng Tiểu Bình từ chối làm điều tương tự. Hành động này của Đặng Tiểu Bình, dù xuất phát từ lý tưởng cộng sản của ông, đã vô tình khoét sâu thêm mối nghi ngờ của các nước ASEAN.
Lý Quang Diệu thẳng thắn chỉ ra rằng các chương trình phát thanh của Trung Quốc, trực tiếp kêu gọi người Hoa ở Đông Nam Á, được coi là hành vi lật đổ nguy hiểm. Những lời lẽ này, dù có thể không xuất phát từ ý đồ xấu, đã tạo nên hiệu ứng ngược, khiến các nước ASEAN xích lại gần nhau để đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc.
Sự ngạc nhiên của Đặng Tiểu Bình và lời đề nghị của Lý Quang Diệu
Phản ứng của Đặng Tiểu Bình trước những phân tích của Lý Quang Diệu là điều đáng chú ý. Ông đã bất ngờ hỏi: “Vậy Ngài muốn tôi làm gì?”. Câu hỏi này cho thấy sự thực dụng của Đặng Tiểu Bình, khác hẳn với thái độ cứng nhắc của Hoa Quốc Phong trước đó.
Lý Quang Diệu đã tận dụng cơ hội này để đề nghị Trung Quốc ngừng các chương trình phát thanh, giảm bớt việc nhấn mạnh quan hệ huyết thống với người Hoa ở nước ngoài. Đây là một lời khuyên khôn ngoan, nhằm giảm thiểu căng thẳng khu vực và xây dựng lòng tin giữa các quốc gia.
Kết luận
Cuộc gặp gỡ giữa Lý Quang Diệu và Đặng Tiểu Bình là một minh chứng cho nghệ thuật ngoại giao tinh tế. Bằng cách phân tích sắc bén và thẳng thắn, Lý Quang Diệu đã giúp Đặng Tiểu Bình nhìn nhận rõ hơn về những hệ lụy của chính sách Trung Quốc đối với khu vực. Bài học lịch sử này cho thấy tầm quan trọng của việc thấu hiểu bối cảnh địa chính trị, văn hóa và tâm lý của các bên liên quan trong quan hệ quốc tế. Sự khéo léo trong giao tiếp và khả năng đặt mình vào vị trí của người khác có thể mở ra những cơ hội đối thoại và hợp tác, đồng thời giảm thiểu nguy cơ xung đột.
Tài liệu tham khảo
- Bài viết gốc: Lý Quang Diệu kể chuyện Đặng Tiểu Bình nói về kế hoạch tấn công Việt Nam (P1) trên trang Nghiên cứu Quốc tế.
