Mao Trạch Đông, khi nằm trên giường bệnh, bị căn bệnh xơ cứng teo cơ hành hạ, đã khẳng định hai thành tựu vĩ đại nhất cuộc đời mình: lãnh đạo cách mạng cộng sản đến thắng lợi và phát động Cách mạng Văn hóa. Hai cột mốc này, tưởng chừng đối lập, lại phác họa chân dung một Mao Trạch Đông đầy mâu thuẫn, giằng xé giữa lý tưởng cách mạng và khát vọng quyền lực. Cuộc đời ông, như một vở kịch lịch sử đầy bi tráng, phản ánh những biến động dữ dội của Trung Quốc thế kỷ 20.
Mao Trạch Đông, một nhân vật lịch sử gây nhiều tranh nghị, đã uốn nắn chủ nghĩa cộng sản để phù hợp với hai khía cạnh tính cách của mình. Ông vừa là “hổ vương”, vừa là “hầu vương” – hai hình tượng ẩn dụ sâu sắc trong văn hóa Trung Hoa.
Hổ Vương: Vị Vua Của Rừng Xanh
Trong tâm thức người Trung Quốc, hổ là chúa tể sơn lâm, biểu tượng của sức mạnh và quyền uy. “Hổ” cũng được dùng để chỉ những quan chức cấp cao. Việc Mao Trạch Đông lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc giành chiến thắng năm 1949 đã đưa ông lên vị trí “hổ vương” mạnh nhất, người đứng đầu một quốc gia rộng lớn, đông dân nhất thế giới. Chiến thắng này không chỉ đánh dấu sự kết thúc của một thời kỳ chiến tranh loạn lạc, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Hầu Vương: Siêu Nhân Với Gậy Như Ý
Bên cạnh hình ảnh hổ vương uy dũng, Mao còn được ví như “hầu vương” – một nhân vật thần thoại nổi tiếng trong văn học Trung Hoa. Hầu vương, với phép thuật thần thông quảng đại và cây gậy như ý, tượng trưng cho sự biến hóa khôn lường, khả năng vượt qua mọi trở ngại. Sự kết hợp giữa sức mạnh của hổ và trí tuệ, sự linh hoạt của hầu vương đã tạo nên một Mao Trạch Đông đầy quyền lực và khó đoán.
Trong những tác phẩm thời trẻ, Mao thể hiện rõ tư tưởng cá nhân mạnh mẽ, tựa như một “siêu nhân” theo trường phái Nietzsche, hay một “hổ vương” đầy tham vọng:
Hành động vĩ đại của người anh hùng là của chính anh ta, là biểu hiện cho sức mạnh ý chí của anh, cao cả và thanh sạch, không hề dựa trên bất cứ tiền lệ nào. Sức mạnh của anh ta giống như cơn cuồng phong phát xuất từ hẻm núi sâu, giống như khao khát không thể cưỡng lại dành cho tình nhân, một sức mạnh sẽ không dừng lại, không thể bị dừng lại. Tất cả mọi trở ngại sẽ biến mất trước anh ta.
Đoạn văn này cho thấy một Mao Trạch Đông trẻ tuổi, đầy nhiệt huyết cách mạng, khao khát thay đổi vận mệnh đất nước.
Thời thanh niên, khi chu du khắp các vùng nông thôn Hồ Nam, Mao từng chia sẻ với bạn bè rằng ông coi mình là hiện thân của truyền thống nông dân khởi nghĩa lập nên các triều đại Trung Hoa, đặc biệt là Lưu Bang, vị hoàng đế khai quốc nhà Hán. Tuy nhiên, ở tuổi 42, sau khi cùng những người đồng chí hoàn thành Vạn Lý Trường Chinh gian khổ, đến được căn cứ địa ở tây bắc Trung Quốc, Mao lại thể hiện thái độ hoàn toàn khác. Trong bài thơ “Tuyết” nổi tiếng, ông bày tỏ sự xem thường đối với các hoàng đế trong quá khứ.
Mâu Thuẫn Và Di Sản
Sự mâu thuẫn trong con người Mao Trạch Đông, giữa “hổ vương” và “hầu vương”, giữa khát vọng quyền lực và lý tưởng cách mạng, đã tạo nên những biến động to lớn trong lịch sử Trung Quốc. Cách mạng Văn hóa, một sự kiện gây tranh cãi, vừa là minh chứng cho quyền lực tuyệt đối của ông, vừa là biểu hiện của những tư tưởng cực đoan.
Kết luận lại, cuộc đời và sự nghiệp của Mao Trạch Đông là một đề tài nghiên cứu phức tạp và hấp dẫn. Ông vừa là người anh hùng dân tộc, người đưa Trung Quốc thoát khỏi ách đô hộ, vừa là nhà lãnh đạo gây ra những bi kịch lịch sử. Di sản của ông vẫn còn gây tranh cãi cho đến ngày nay, đặt ra những bài học sâu sắc về quyền lực, cách mạng và con đường phát triển của một quốc gia.
Tài liệu tham khảo:
- Roderick MacFarquhar, “How Mao Molded Communism to Create a New China”, The New York Times, 23/10/2017.
