Thời Heian (794-1192), Nhật Bản chứng kiến sự suy yếu dần của thể chế tập quyền trung ương, nhường chỗ cho sự trỗi dậy của giới quý tộc địa phương. Giữa bối cảnh hỗn loạn này, Minamoto Yoritomo, sinh năm 1147, đã vươn lên trở thành một nhân vật lịch sử quan trọng, đặt nền móng cho nền chính trị võ gia (samurai) thống trị Nhật Bản trong nhiều thế kỷ sau.
Hình ảnh minh họa chiến tranh Genpei thế kỷ 12
Cuộc đời Yoritomo gắn liền với những biến động chính trị đầy kịch tính. Năm 1159, sau thất bại của cha mình trước Taira no Kiyomori trong loạn Heiji, Yoritomo bị lưu đày đến Izu. 20 năm bị quản thúc đã tôi luyện nên một Yoritomo am hiểu tình hình chính trị, sẵn sàng cho thời khắc quyết định.
Thời Cơ Đến Từ Nạn Đói Và Sự Trỗi Dậy
Nạn đói năm 1180 đã đẩy sự bất mãn của người dân đối với nhà Taira lên đến đỉnh điểm. Yoritomo tận dụng thời cơ này, khởi binh chống lại nhà Taira. Mặc dù thất bại ban đầu ở Ishibashiyama, nhưng nhờ sự giúp đỡ của các tướng lĩnh địa phương, Yoritomo đã tập hợp lực lượng, chiếm được vùng Kanto. Chiến thắng ở Fujikawa càng củng cố thêm vị thế của ông.
Hình ảnh minh họa tướng quân thời kỳ này
Trong khi đó, Minamoto Yoshinaka, một người họ hàng của Yoritomo, cũng nổi dậy chống lại nhà Taira, tiến vào Kyoto và tự phong làm Chinh Di Đại Tướng Quân. Tuy nhiên, Yoshinaka lại nhanh chóng đánh mất lòng dân do chính sách cai trị hà khắc. Yoritomo nhận được mật chiếu của Pháp hoàng Go-Shirakawa, đem quân đánh bại Yoshinaka và tiêu diệt hoàn toàn nhà Taira, chấm dứt cuộc chiến Genpei (1180-1185).
Mưu Lược Xây Dựng Mạc Phủ Kamakura
Yoritomo không trực tiếp tham gia nhiều trận đánh lớn, mà tập trung củng cố quyền lực ở Kamakura. Ông được Pháp hoàng ban cho quyền sa thải quan lại ở miền Đông, rồi quyền bổ nhiệm quan lại trên toàn quốc. Tuy nhiên, đây chỉ là những sắc lệnh riêng, không có cơ sở pháp lý vững chắc. Vậy mà Yoritomo đã khéo léo biến chúng thành nền tảng cho quyền lực của mình.
Năm 1192, Yoritomo được phong làm Chinh Di Đại Tướng Quân, một chức vụ vốn chỉ là tư lệnh quân đội miền Đông. Nhưng Yoritomo đã biến nó thành chức vụ đứng đầu Mạc phủ Kamakura, một chính quyền võ gia song song tồn tại với triều đình Kyoto. Đây là một bước đi đầy sáng tạo, thiết lập “cấu trúc quyền lực hai tầng” – triều đình duy trì trên danh nghĩa, còn mạc phủ nắm thực quyền.
Hình ảnh minh họa các samurai
Yoritomo khéo léo duy trì thể chế “Nhị quan bát tỉnh” của triều đình, tránh xung đột trực tiếp với giới quý tộc. Ông đặt ra các chức quan “ngoài luật lệnh”, thiết lập một hệ thống hành chính riêng biệt. Sự tách biệt về địa lý giữa Kamakura và Kyoto càng củng cố thêm sự phân chia quyền lực này.
Di Sản Của Một Chính Trị Gia Tài Ba
Yoritomo là một chính trị gia tài ba, mưu lược và tàn nhẫn. Ông đã loại trừ những người em, họ hàng và công thần để củng cố quyền lực. Chính sự đa nghi này đã dẫn đến việc dòng họ Minamoto nhanh chóng suy tàn sau khi ông qua đời. Tuy nhiên, di sản mà Yoritomo để lại là vô cùng to lớn. Ông đã đặt nền móng cho nền chính trị võ gia, tách bạch quyền hành chính khỏi tôn giáo, và tạo ra “cấu trúc quyền lực hai tầng” – một nét đặc trưng của chính trị Nhật Bản trong nhiều thế kỷ sau.
Kết Luận
Minamoto Yoritomo, một nhân vật lịch sử đầy mâu thuẫn, vừa tàn nhẫn, vừa tài giỏi. Ông không phải là một chiến binh lừng danh, nhưng lại là một chính trị gia xuất chúng, đã kiến tạo nên một thời đại mới cho Nhật Bản. Sự ra đời của Mạc phủ Kamakura đã thay đổi cục diện chính trị Nhật Bản, mở ra thời kỳ thống trị của giới võ sĩ samurai, đồng thời định hình nên những nét đặc trưng của văn hóa và xã hội Nhật Bản cho đến tận ngày nay.
Tài liệu tham khảo:
- Sakaiya Taichi, 12 người lập ra nước Nhật (bản dịch của Đặng Lương Mô)
- Gempei Seisuiki
- Gukansho
- Sankaiki
Phụ lục
- Nhị quan bát tỉnh: Hệ thống hành chính trung ương của Nhật Bản thời kỳ Nara và Heian, bao gồm hai quan (Thần Kỳ Quan và Thái Chính Quan) và tám bộ (Trung Vụ, Thức Bộ, Trị Bộ, Dân Bộ, Binh Bộ, Hình Bộ, Đại Tàng, Cung Nội).
- Chinh Di Đại Tướng Quân (Sei-i Taishōgun): Chức vụ tư lệnh quân đội chinh phạt miền Đông, được Yoritomo biến thành chức vụ đứng đầu Mạc phủ.
- Mạc phủ (Bakufu): Chính quyền võ gia do tướng quân (Shogun) đứng đầu.
- Cuộc chiến Genpei (Genpei Kassen): Cuộc chiến giữa hai dòng họ Minamoto (Genji) và Taira (Heike) từ năm 1180 đến 1185.
