Sự kiện được mệnh danh là “hội nghị lãnh đạo tư tưởng AI lớn nhất thế giới” diễn ra tại Riyadh, Ả Rập Saudi vào tháng 9/2024 đã thu hút sự chú ý của toàn cầu, không chỉ bởi quy mô và sự hào nhoáng mà còn bởi những hàm ý địa chính trị sâu sắc. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đua công nghệ toàn cầu, nơi trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành vũ khí chiến lược mới, và Vùng Vịnh nổi lên như một chiến trường quan trọng giữa Mỹ và Trung Quốc.
AI – Động lực mới cho Vùng Vịnh
Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đang ráo riết đầu tư vào AI, coi đây là chìa khóa cho sự chuyển đổi kinh tế hậu dầu mỏ. Ả Rập Saudi đã cam kết hàng tỷ đô la cho các quỹ đầu tư AI và xây dựng các chương trình đào tạo, trong khi UAE đã thành lập trường đại học chuyên về AI và phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn cạnh tranh với các ông lớn công nghệ toàn cầu. Sự chuyển mình mạnh mẽ này phản ánh nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của AI trong việc định hình tương lai kinh tế và an ninh của khu vực.
Hình ảnh minh họa về Hội nghị AI tại RiyadhHội nghị AI Toàn cầu tại Riyadh thể hiện tham vọng của Ả Rập Saudi trong lĩnh vực công nghệ.
Cơ hội và thách thức cho Mỹ
Đối với các công ty công nghệ Mỹ, Vùng Vịnh là mảnh đất màu mỡ với nguồn vốn dồi dào và nhu cầu năng lượng khổng lồ cho việc phát triển AI. Các tập đoàn như Amazon, Microsoft và OpenAI đang tích cực thiết lập quan hệ đối tác chiến lược tại đây, nhìn thấy tiềm năng to lớn của thị trường và cơ hội tiếp cận nguồn lực quan trọng.
Tuy nhiên, cuộc chơi này không hề dễ dàng. Sự trỗi dậy của Trung Quốc là một thách thức đáng kể. Trung Quốc đã thiết lập quan hệ kinh tế và chính trị vững chắc với cả Ả Rập Saudi và UAE, trở thành đối tác thương mại quan trọng của cả hai quốc gia. Sự hiện diện của các công ty công nghệ Trung Quốc tại Hội nghị AI ở Riyadh là minh chứng rõ ràng cho sức ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh trong khu vực.
Bài toán kiểm soát xuất khẩu chip
Mỹ nắm giữ một quân bài quan trọng: kiểm soát xuất khẩu chip AI tiên tiến. Washington có thể sử dụng đòn bẩy này để lôi kéo Vùng Vịnh xích lại gần hơn, đồng thời hạn chế sự tiếp cận của Trung Quốc với công nghệ then chốt. Tuy nhiên, việc áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu quá chặt chẽ có thể phản tác dụng, đẩy các quốc gia Vùng Vịnh vào vòng tay Trung Quốc.
Rủi ro và cân nhắc
Việc chuyển giao công nghệ AI tiên tiến cho các chế độ chuyên chế đặt ra nhiều rủi ro, bao gồm nguy cơ đánh cắp sở hữu trí tuệ và sử dụng sai mục đích công nghệ cho các hoạt động giám sát hoặc quân sự. UAE đã có những nỗ lực trấn an Mỹ về vấn đề này, cam kết thực hiện các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt. Tuy nhiên, Mỹ cần thận trọng và duy trì sự giám sát chặt chẽ để đảm bảo công nghệ của mình không bị lạm dụng.
Ngoại giao cân bằng
Mỹ không nên ép buộc các quốc gia Vùng Vịnh phải lựa chọn giữa mình và Trung Quốc. Thay vào đó, Washington cần theo đuổi một chiến lược ngoại giao cân bằng, vừa hợp tác với Vùng Vịnh trong lĩnh vực AI, vừa đảm bảo lợi ích an ninh quốc gia của mình. Việc xây dựng các trung tâm dữ liệu AI lớn nhất và tiên tiến nhất trên đất Mỹ vẫn là ưu tiên hàng đầu.
Tương lai của ngoại giao AI
Cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực AI sẽ tiếp tục diễn ra trên nhiều mặt trận. Vùng Vịnh chỉ là một ví dụ điển hình cho thấy AI đang trở thành yếu tố then chốt trong quan hệ quốc tế. Mỹ cần học cách điều hướng trong môi trường địa chính trị mới này, vừa thúc đẩy sự phát triển của công nghệ AI, vừa bảo vệ lợi ích quốc gia và ngăn chặn sự lạm dụng công nghệ.
Tài liệu tham khảo:
- Winter-Levy, Sam. “The Emerging Age of AI Diplomacy.” Foreign Affairs, October 28, 2024.
