Cuối thời Tây Tấn (265-316), triều đình suy yếu, nạn tham nhũng hoành hành, dẫn đến cuộc nội chiến “Bát Vương loạn” (291-306). Lợi dụng thời cơ, các bộ tộc du mục phía bắc tràn xuống, mở ra thời kỳ Ngũ Hồ Thập Lục Quốc đầy biến động.
Từ Loạn Bát Vương Đến Khởi Nghĩa Ngũ Hồ
Năm 304, Lưu Uyên, thủ lĩnh người Hung Nô, lập ra nước Hán Triệu, chính thức khai mở thời kỳ Ngũ Hồ Thập Lục Quốc. Cùng lúc đó, Lý Hùng, người tộc Đê, cũng dựng nước Thành Hán.
Bản đồ Trung Quốc thời Ngũ Hồ Thập Lục Quốc
Cuộc chiến giữa các thế lực Hồ tộc và triều đình Tây Tấn diễn ra ác liệt. Năm 311, quân Hán Triệu do Thạch Lặc chỉ huy tấn công kinh đô Lạc Dương, bắt sống vua Tấn Hoài Đế, gây nên cuộc thảm sát kinh hoàng được biết đến với cái tên “Vĩnh Gia chi loạn”. Sau sự kiện này, triều đình Tây Tấn phải chạy về phía nam, lập ra nhà Đông Tấn, mở ra thời kỳ phân liệt Nam-Bắc triều.
16 Vương Triều Lên Ngôi Và Sụp Đổ
Trong suốt hơn một thế kỷ, 16 vương triều do các bộ tộc Hồ như Hung Nô, Yết, Tiên Ty, Đê lần lượt thay nhau nắm quyền thống trị miền bắc Trung Quốc.
- Thành Hán (304-347): Do Lý Hùng, người tộc Đê, sáng lập, kiểm soát khu vực Tứ Xuyên và một phần Vân Nam, Quý Châu ngày nay.
- Tiền Triệu (304-329): Do Lưu Uyên, người Hung Nô, sáng lập, kiểm soát khu vực rộng lớn từ Hà Bắc đến Cam Túc.
- Hậu Triệu (319-351): Do Thạch Lặc, người tộc Yết, sáng lập sau khi lật đổ Tiền Triệu, kiểm soát phần lớn miền bắc Trung Quốc.
- Tiền Lương (320-376): Do Trương Quỹ, người Hán, cát cứ ở vùng Cam Túc, Ninh Hạ, chịu ảnh hưởng của nhà Đông Tấn.
- Tiền Yên (337-370): Do Mộ Dung Hoàng, người Tiên Ty, sáng lập, kiểm soát vùng đất từ Hà Nam đến Cam Túc.
- Tiền Tần (351-385): Do Phù Kiên, người tộc Đê, sáng lập, là vương triều hùng mạnh nhất thời kỳ đầu, kiểm soát hầu hết miền bắc Trung Quốc.
- Hậu Yên (384-407): Do Mộ Dung Thùy, người Tiên Ty, sáng lập sau khi Tiền Tần sụp đổ, kiểm soát khu vực Liêu Ninh, Hà Bắc, Sơn Đông.
- Hậu Tần (384-417): Do Diêu Tràng, người tộc Khương, sáng lập sau khi lật đổ Tiền Tần, kiểm soát khu vực Thiểm Tây, Cam Túc.
- Tây Tần (385-431): Do Khất Phục Quốc Nhân, người Tiên Ty, sáng lập, kiểm soát khu vực phía đông Cam Túc.
- Hậu Lương (386-403): Do Lữ Quang, người tộc Đê, sáng lập, kiểm soát khu vực Cam Túc, Tân Cương.
- Nam Lương (397-414): Do Thốc Phát Ô Cô, người Tiên Ty, sáng lập, kiểm soát vùng đất Cam Túc, Tân Cương.
- Tây Lương (400-421): Do Lý Cảo, người Hán, sáng lập, kiểm soát khu vực phía nam Cam Túc.
- Bắc Lương (397-439): Do Đoàn Nghiệp, người Hung Nô, sáng lập, kiểm soát khu vực Cam Túc, Tân Cương.
- Nam Yên (398-410): Do Mộ Dung Đức, người Tiên Ty, sáng lập sau khi Tiền Tần sụp đổ, kiểm soát vùng Sơn Đông, Hà Nam.
- Bắc Yên (407-436): Do Mộ Dung Vân, người Tiên Ty, sáng lập sau khi Hậu Yên sụp đổ, kiểm soát vùng Liêu Ninh, Hà Bắc.
- Hạ (407-431): Do Hách Liên Bột Bột, người Hung Nô, sáng lập, kiểm soát vùng Thiểm Tây, Cam Túc, Nội Mông.
Di sản Của Một Thời Đại Hỗn Loạn
Thời kỳ Ngũ Hồ Thập Lục Quốc kết thúc khi nhà Bắc Ngụy, do tộc người Thác Bạt Tiên Ty lập nên, thống nhất miền bắc Trung Quốc vào năm 439. Dù chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, các vương triều Ngũ Hồ đã để lại những dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Trung Hoa.
Tượng Phật thời Ngũ Hồ Thập Lục Quốc
Sự giao thoa văn hóa giữa người Hán và các dân tộc du mục diễn ra mạnh mẽ, tạo nên một nền văn hóa đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, thời kỳ này cũng chứng kiến nhiều cuộc chiến tranh liên miên, gây ra đau thương và mất mát cho người dân. Bài học về sự đoàn kết và tầm quan trọng của một nhà nước vững mạnh được rút ra từ chính những biến động lịch sử đầy biến động này.
