Vùng biên giới Việt – Trung, nơi giao thoa văn hóa và địa chính trị, từ lâu đã là mảnh đất chứng kiến biết bao thăng trầm của lịch sử. Câu chuyện về người Choang, sắc dân đông đảo nhất trong các dân tộc thiểu số ở Trung Quốc và Việt Nam, là một minh chứng rõ nét cho những cuộc đấu tranh giành quyền tự chủ giữa các thế lực lớn trong khu vực. Bài viết này sẽ đào sâu vào giai đoạn lịch sử quan trọng dưới thời nhà Tống (960-1126), khi người Choang vùng lên chống lại sự xâm lấn của cả người Hán và người Việt, để rồi cuối cùng giấc mộng tự trị tan vỡ dưới áp lực của thời cuộc.
Bối cảnh bài viết được đặt trong thời kỳ căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc sau chiến tranh Việt Nam – Campuchia và cuộc chiến tranh biên giới năm 1978-1979. Một số quan điểm lịch sử có thể mang màu sắc của chủ nghĩa Mác-Lênin, hệ tư tưởng chính thống của hai nước lúc bấy giờ.
Nguồn Gốc Bí Ẩn và Bóng Dáng Các Nền Văn Minh Cổ
Nguồn gốc người Choang vẫn còn là một ẩn số. Khu vực họ cư trú ngày nay có nhiều di chỉ khảo cổ thời đồ đá cũ và đồ đá mới, nhưng mối liên hệ giữa những di chỉ này với người Choang hiện đại vẫn chưa được chứng minh rõ ràng. Cách thức chôn cất trong các ngôi mộ thời đồ đá mới, với tư thế ngồi bó gối, lại cho thấy sự tương đồng với văn hóa Việt Nam, gợi mở về mối liên hệ văn hóa giữa hai dân tộc.
Hình ảnh minh họa bài viết gốcHình ảnh từ chinaculture.org
Người Hán cổ gọi các bộ lạc phương Nam là Bách Việt. Các bằng chứng khảo cổ cho thấy ảnh hưởng của nhà Chu ở lưu vực sông Dương Tử và nước Việt ở vùng duyên hải đến đông bắc Quảng Tây, nhưng khu vực trung tâm của người Choang vẫn tương đối tách biệt.
Sự Xâm Nhập của Nhà Tần và Thời Kỳ Nam Việt
Nhà Tần (221-206 TCN) đánh dấu bước khởi đầu cho sự bành trướng của Trung Hoa vào vùng Lĩnh Nam. Việc đào kênh Li nối liền hệ thống sông ngòi Nam – Bắc đã tạo điều kiện cho sự giao thương và ảnh hưởng của Trung Hoa. Sau khi nhà Tần sụp đổ, Triệu Đà, một quan lại nhà Tần, đã lập nên nước Nam Việt, bao gồm cả vùng Lĩnh Nam và một phần lãnh thổ Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, vương quốc này sau đó đã bị nhà Hán (206 TCN – 220 SCN) tái chiếm vào năm 111 TCN.
Nhà Hán mở rộng sự hiện diện tại Lĩnh Nam, thiết lập các khu định cư và phát triển giao thương dọc theo sông ngòi. Tuy nhiên, vùng trung tâm của người Choang vẫn ít bị ảnh hưởng.
Từ Đường Đến Tống: Mầm Mống Nổi Dậy
Thời Đường (618-907), người Hán bắt đầu xâm nhập vào khu vực trung tâm của người Choang, đào kênh, khai khẩn đất đai và thúc đẩy di dân. Sự áp đặt văn hóa Hán lên các bộ lạc địa phương đã châm ngòi cho các cuộc nổi dậy, đặc biệt là ở Tây Nguyên châu, do dòng họ Hoàng lãnh đạo. Các cuộc nổi dậy này tuy thất bại nhưng đã cho thấy tinh thần bất khuất của người Choang.
Đường hành quân của Nùng Trí Cao tại Trung HoaĐường hành quân của Nùng Trí Cao tại Trung Hoa
Sau khi nhà Tống thống nhất Trung Hoa, khu vực người Choang bị bao vây từ Bắc chí Nam bởi nhà Tống và Đại Cồ Việt. Dòng họ Nông nổi lên, tranh giành quyền lực với dòng họ Hoàng. A Nông, một nữ tộc trưởng có ảnh hưởng lớn, cùng chồng là Nông Toàn Phúc đã mở rộng quyền lực, thâu tóm nhiều vùng đất và tự xưng là vua nước Trường Kỳ. Hành động này đã gây ra xung đột với Đại Cồ Việt.
Bi Kịch Của Nông Trí Cao
Năm 1039, vua Lý Thái Tông của Đại Cồ Việt đem quân đánh bại Nông Toàn Phúc. A Nông và con trai là Nông Trí Cao chạy thoát. Nông Trí Cao tiếp tục cuộc chiến giành tự chủ, tìm kiếm sự ủng hộ từ Đại Lý (Vân Nam) và nhà Tống nhưng không thành công. Cuối cùng, ông quyết định tự xưng vua nước Nam Thiên, sau đổi thành Đại Nam, và phát động cuộc tấn công vào nhà Tống.
Hình ảnh minh họa bài viết gốcHình ảnh từ chinaculture.org
Với quân đội thiện chiến và chiến thuật linh hoạt, Nông Trí Cao nhanh chóng chiếm được nhiều thành trì, tiến sát Quảng Châu. Tuy nhiên, sau cuộc vây hãm bất thành, ông bị quân Tống do Địch Thanh chỉ huy đánh bại. Sau nhiều nỗ lực kháng cự, Nông Trí Cao cuối cùng bị giết, kết thúc giấc mộng tự trị của người Choang.
Hậu Quả và Bài Học Lịch Sử
Sự thất bại của Nông Trí Cao đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử người Choang. Vùng trung tâm của họ bị sáp nhập vào Trung Hoa. Nhà Tống áp đặt hệ thống Thổ tù, biến các tù trưởng địa phương thành quan lại trong hệ thống hành chính Trung Hoa, đồng thời đẩy mạnh di dân Hán và đồng hóa văn hóa.
Cuộc chiến của Nông Trí Cao cho thấy khát vọng tự do và độc lập của người Choang, nhưng cũng phản ánh sự chia rẽ nội bộ và khó khăn trong việc tìm kiếm đồng minh giữa các thế lực lớn. Câu chuyện này đặt ra nhiều câu hỏi về bản sắc dân tộc, sự giao thoa văn hóa và bài học về sự cân bằng giữa quyền lực và tự chủ trong lịch sử.
Tài liệu tham khảo:
-
Sách/Tài liệu gốc:
- Đại Việt Sử Ký Toàn Thư
- Tống Sử
- Tân Đường Thư
- Song Hui-yao Ji-ben
- Su-shui Ji-wen
- Xu-zi Zhi-tong Jian-chang-pian
- Wang An-shi Zheng-lue
- Guilin Feng-tu Ji
- Chi-ya San-zhuan
-
Nghiên cứu:
- Journal of Southeast Asian Studies, Vol. XVIII, No. 2, September 1987
- China’s Minority / Nationalities, China Reconstructs (Beijing, 1984)
- Ethnographical Data, Vol. I, #32, Vietnamese Studies (Hanoi, 1972)
- China’s Minorities: Yesterday and Today (Belmont, California: Wadsworh Publishing Company, 1982)
- The Birth of Vietnam (Berkeley: University of California Press, 1983)
- Science and Civilization in China, Vol. 4, Pt. III (London: Cambridge University Press, 1971)
- Three Hundred Poems of the Tang Dynasty (Taibei: Dong Hai Book Cọ, 1967)
- Mountain Minorities and the Viet Minh: A Key to the Indochina War, trong Southeast Asian Tribes, Minorities and Nations (Princeton: Princeton University Press, 1967)
- The Expansion of the Nan-chao Kingdom Between the Years ẠD. 750-860 and the Causes that Lay Behind it as Shown in the T’ai Ho Inscription and the Man Shu, T’oung Pao 50 (1963)
- The Making of South East Asian (Berkeley: University of California Press, 1969)
- The Consolidation of the South China Frontier (Berkeley: University of California Press, 1973)
- The Local Cultures of South and East China (Leiden: E. J. Brill, 1968)
- The Austroasiatics in Ancient South China: Some Lexical Evidence, Monumenta Sinica 32 (1976)
- The Archaeology of Ancient China, ấn bản lần thứ ba (New Haven: Yale University Press, 1977)
- Local Workshop Centres of the Late Bronze Age in Highland South East Asia, trong Early South East Asia (Oxford: Oxford University Press, 1979)
- The Bronze Drums of Shihzhai Shan, their Social and Ritual Significance, trong Early South East Asia (Oxford: Oxford University Press, 1979)
- The Evolution of the Prehistoric State (New York: Columbia University Press, 1982)
-
Hình ảnh:
- www.chinaculture.org
- www.yunnantourism.net
Chú thích về độ tin cậy của nguồn tư liệu:
Các nguồn tư liệu được sử dụng bao gồm cả tài liệu lịch sử chính thống của Trung Quốc và Việt Nam, các nghiên cứu học thuật, cũng như các bài viết trên báo chí. Cần lưu ý rằng một số tài liệu có thể mang tính chủ quan hoặc chịu ảnh hưởng bởi bối cảnh chính trị thời kỳ đó. Việc đối chiếu và phân tích các nguồn tư liệu khác nhau là cần thiết để có cái nhìn khách quan và toàn diện về sự kiện lịch sử.
