Hỏi: Linh hồn con người khi qua đời sẽ đi đâu? Kinh Thánh nói về việc lên Thiên đàng, vào luyện ngục, hay hỏa ngục. Tuy nhiên, một số người đã qua đời hàng nghìn năm trước thì linh hồn của họ sẽ đi đâu cho đến ngày phán xét?
Trả lời:
Để trả lời câu hỏi trên, ta nên chấp nhận hai niềm tin căn bản sau:
- Con người là sự kết hợp của tâm hồn và thể xác.
- Có cuộc sống sau cái chết.
Khi chấp nhận như vậy, câu hỏi về linh hồn sau khi qua đời trở thành câu hỏi đau đầu của nhân loại từ xa xưa. Điều này chỉ ra rằng câu hỏi này liên quan trực tiếp đến cuộc sống hiện tại của chúng ta. Quan điểm tiếp cận vấn đề này có nhiều khía cạnh phong phú và phức tạp, ví dụ như triết học quan niệm về tâm hồn và đời sau. Tuy nhiên, tôi sẽ không đi sâu vào lĩnh vực này. Thay vào đó, chúng ta sẽ tìm hiểu quan điểm Công giáo về vấn đề này dựa trên những luận điệu mà Giáo hội truyền đạt cho chúng ta.
Mục đích cuối cùng là Thiên Đàng
Sau khi qua đời, linh hồn con người sẽ không có gì khác ngoài việc đứng trước bước phán xét của Thiên Chúa. “Các anh em hãy đi khắp nơi và rao giảng Tin Mừng cho mọi vật tạo. Ai tin và được rửa sẽ được cứu, nhưng ai không tin thì sẽ bị kết án” (Mc 16,15-16). Thiên Chúa luôn công bằng, có nghĩa là ai xứng đáng sẽ được vào Thiên Đàng, ai từ chối Thiên Chúa thì sẽ vào hỏa ngục, và ai qua đời nhưng vẫn còn lỗi lầm sẽ phải trải qua lửa luyện tội. Suốt đời, Thiên Chúa mời gọi chúng ta hướng về Thiên Đàng. Chúa không muốn con người phải chịu hỏa ngục. Đỉnh cao là cái chết và sự phục sinh của Đức Giêsu đã mở cánh cửa Thiên Đàng cho tất cả những người muốn bước vào.
Kinh Thánh và Giáo lý đã trình bày rõ ràng về Thiên Đàng là “một trạng thái hạnh phúc tối cao và vĩnh viễn. Những người qua đời trong ân sủng của Thiên Chúa và không cần bất kỳ luyện tội cuối cùng nào sẽ được quy tụ với Chúa Giêsu, Đức Maria, Thiên thần và các Thánh. Được lên Thiên Đàng có nghĩa là gặp được Thiên Chúa, “và khuôn mặt trước mặt” (1Cr 13, 12). Đó là một trạng thái hạnh phúc tuyệt đối mà linh hồn được trải nghiệm suốt đời. Nếu hiểu như vậy, chúng ta chỉ sống một lần duy nhất trên trái đất này. Điều này cũng khác biệt hoàn toàn so với giáo lý Phật giáo về luân hồi. Chúng ta không sống lại thành người như trước khi qua đời, như lời xác nhận của Đức Giêsu: “Ta là sự sống lại và là sự sống, ai tin Ta, dù đã chết sẽ sống. Ai sống và tin Ta, sẽ không bao giờ chết” (Ga 11,1-45). Chính Đức Chúa Trời đã phục sinh sẽ đưa linh hồn con người vào Thiên Đàng.
Chúng ta cũng có thể đặt câu hỏi: trước khi có Chúa Giêsu, những người qua đời sẽ đi đâu? Trong Kinh Thánh, không có thông tin cụ thể về trạng thái Thiên Đàng, nhưng nói đến một nơi hạnh phúc. Câu chuyện về người giàu và người nghèo Lázaro (Lc 16,19-31) đã cho thấy vài thông tin thú vị. Sau cuộc sống giàu sang hoặc nghèo khó, cả hai người này đã qua đời. Cái chết, bất kể ai, đều là thước đo công bằng áp dụng cho tất cả mọi người. Truyền thống cho biết người Lázaro không được chôn cất đàng hoàng như người giàu. Tuy vậy, trên thế giới bên kia, Lázaro đã được đưa vào lòng cha đồng bào Abraham. Trong khi đó, người giàu phải chịu đỏ lửa đốt. Hai cuộc sống trái ngược nhau, một bên tràn đầy hạnh phúc, một bên đau thương. Nếu được chọn, chắc chắn ai cũng muốn rời khỏi nơi đau khổ và vào nơi an lành và hạnh phúc. Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào cũng như vậy!
Một ví dụ khác cho thấy sau khi qua đời, linh hồn có thể vào Thiên Đàng. Đó là câu chuyện về cuộc khổ nạn của Đức Giêsu trên cây thập giá vào chiều thứ Sáu Tuần Thánh. Hai bên cây thập giá là hai tên cướp (Lc 23,33-34, 39-43). Một trong hai tên đã xin Đức Giêsu, “Hãy nhớ đến tôi khi anh ở trong Vương quốc của lòng thương xót.” Với niềm tin như vậy, Đức Giêsu nói rằng anh ta sẽ được vào Thiên Đàng ngay sau khi qua đời. Đó là hy vọng của những người tin vào quyền năng cứu rỗi của Thiên Chúa. Đạo Công giáo không phải là một đạo tự cứu rỗi giống như Phật giáo (luân hồi), mà là một đạo tin vào sự tha đức. Chỉ có Thiên Chúa mới có thể cứu rỗi chúng ta, nếu chúng ta muốn. Chúng ta mong muốn ai cũng có thể vào Thiên Đàng ngay từ cuộc sống này để biết cách sống đạo đức và đời sống tốt đẹp.
Hỏa ngục không ai muốn vào
Đối lập với Thiên Đàng là Hỏa ngục. “Hell – Sheol” trong Kinh Thánh được hiểu là một nơi tối tăm đầy lửa cháy. Trong từ ngữ này, có ý nghĩa của sự đau khổ thống khổ của linh hồn. Thực tế, Giáo lý dạy rằng: “Hỏa ngục, theo niềm tin của chúng ta, là trạng thái con người quyết định ly biệt với Thiên Chúa. Khi một người nhận ra tình yêu từ Thiên Chúa, nhưng từ chối và không muốn ở trong tình yêu đó, thì đó là lựa chọn của họ vào hỏa ngục.” Đây là tự do của từng người, như lời nhận xét của nhà thần học người Anh C.S. Lewis: “Tất cả những ai ở địa ngục là do chính họ lựa chọn theo ý riêng.”
Mặc dù hỏa ngục đề cập đến lửa thiêu đốt, Đức Giêsu cũng biết về nó và miêu tả như những nơi tối tăm bên ngoài (Mt 8,12). Ngày nay, nhiều người tin rằng hỏa ngục là một nơi lạnh lẽo. Khi Thiên Chúa được miêu tả là tình yêu, thì việc linh hồn sau khi qua đời bị cách ly với Thiên Chúa, không có tình yêu tuyệt đối, được gọi là hỏa ngục. (Youcat 161). Thực tế, đây là hậu quả của việc người này còn sống trên trái đất. Vì chúng ta tin rằng: “Ai qua đời trong tình trạng đã phạm tội nặng mà biết rõ và cố tình không ăn năn hối cải, ai từ bỏ tình yêu và lòng thương xót của Thiên Chúa suốt đời đời, người đó tự loại bỏ mình bên ngoài mối liên kết với Thiên Chúa và các thánh.”
Chúng ta có thể lập luận rằng: “Khi thấy vinh quang của Thiên Chúa sau khi qua đời, linh hồn có thể từ chối Thiên Chúa.” Về vấn đề này, chúng ta khiêm tốn nhận thức rằng: Chúng ta không biết! Chúng ta chỉ biết rằng con người có tự do tuyệt đối, và Thiên Chúa cũng tôn trọng tự do này. Chúa nói với những người từ chối Người rằng: “Quân bị nguyền rủa, đi ra khỏi tôi và vào lửa hỏa đời đời…” (Mt 25,41).
Chúng ta không có kinh nghiệm về thế giới bên kia. Tuy nhiên, những thị kiến về hỏa ngục cho chúng ta hiểu biết về nó. Ví dụ, trong một trong ba bí mật Fatima mà Đức Maria đã tiết lộ cho chị Maria vào ngày 13 tháng 7 năm 1917. Sau đó, chị đã viết lại thị kiến này vào năm 1941: “Đức Maria đã cho chúng tôi nhìn thấy một biển lửa to lớn dường như ở dưới lòng đất. Trong biển lửa, có những ác quỷ và linh hồn dưới dạng con người, giống như than hồng bốc cháy. Tất cả đều màu đen hoặc cháy, trôi nổi trong đám lửa, được nâng lên không trung bởi ngọn lửa phát ra từ bên trong chúng cùng với những đám khói lớn. Ngọn lửa khổng lồ này ngả về mọi hướng, không có trọng lực hay cân bằng. Tiếng than khóc, rên rỉ đau đớn và tuyệt vọng làm chúng tôi kinh hoàng và run rẩy vì sợ. Các ác quỷ có thể được phân biệt bởi sự tương đồng đáng sợ và kinh khủng của chúng với những sinh vật đáng sợ và không tên. Tất cả đều đen và trong suốt. Thị kiến này kéo dài và liên tục. Chúng tôi không thể đủ biết ơn Đức Mẹ trên trời về lòng từ bi của Mẹ, người đã chuẩn bị chúng tôi bằng lời hứa, trong lần hiện ra đầu tiên, sẽ đưa chúng tôi vào Thiên Đàng. Nếu không, tôi tin chúng tôi đã chết vì sợ hãi và kinh hoàng.”
Luyện Ngục để Chuẩn Bị Vào Thiên Đàng
Theo giáo lý, “Luyện ngục thường được hiểu là một địa điểm, nhưng thực ra đó là một trạng thái của những người qua đời trong ân sủng của Chúa, nhưng cần phải trải qua sự thanh luyện trước khi có thể thấy Thiên Chúa mặt đối mặt.” Ba nơi chúng ta đang bàn luận ở đây không chỉ là nơi địa lý, mà là trạng thái của chính linh hồn mỗi người. Ví dụ, trạng thái hối lỗi, xưng tội để xứng đáng hưởng hạnh phúc Thiên Đàng cũng có thể được coi là một dạng luyện tội. Ví dụ như thánh Phêrô sau khi từ chối Chúa, anh ta ra ngoài khóc. Đó là nỗi lòng của người hối lỗi, muốn thanh luyện tâm hồn. (Lc 22,61-62). Hoặc kinh nghiệm của thánh Phaolô cho thấy: “Mọi công việc của mỗi người sẽ được tiết lộ. Thật vậy, ngày của Thiên Chúa sẽ cho thấy công việc đó, vì ngày đó sẽ sáng tỏ trong lửa; chính lửa này sẽ thử nghiệm giá trị công việc của mỗi người” (1Cr 3,13).
Thú vị là những người còn sống có thể cầu nguyện cho những linh hồn đang trong luyện ngục. Nhờ lời cầu nguyện của chúng ta, họ sẽ sớm được vào Thiên Đàng. Đây là công việc của những thánh công hóa. Như Thánh Gioan Chrysostomus đã nói: “Đừng ngại ngùng cứu giúp những người đã qua đời và cầu nguyện cho họ.”
Kết luận
Tóm lại, những người sống và qua đời trong ân sủng của Chúa sẽ được vào Thiên Đàng. Linh hồn của họ sẽ sống mãi mãi. Những người sống nhưng tuyệt đối từ chối đức tin vào Chúa, từ chối tình yêu cứu rỗi của Người, khi qua đời họ không được vào (hoặc không muốn) Thiên Đàng, nên họ chọn hỏa ngục. Những người qua đời nhưng vẫn còn thiếu sót, cần thời gian để thanh luyện linh hồn trước khi được nhập cảnh Thiên Đàng. Đây là cuộc phán xét riêng của từng người.
Những người đã qua đời hàng nghìn năm trước hoặc trước ngày tận thế, linh hồn của họ cũng sẽ chịu sự phán xét riêng. Xác họ đã thành tro bụi trong lòng đất. Vào ngày phán xét chung, vào thời điểm tận thế và lần thứ hai Đức Giêsu đến, chúng ta tin rằng “xác từng người” sẽ sống lại và hợp nhất với linh hồn của mình để chịu sự phán xét một lần nữa (xem Kinh Tin Kính). “Mọi người ở trong mộ sẽ nghe tiếng Người và đi ra. Những người đã làm điều tốt sẽ sống lại để được sự sống muôn đời. Những người đã làm điều ác sẽ sống lại để chịu sự phán xét” (Ga 5,29).
Khi đó, chỉ có Thiên Đàng và hỏa ngục. Đối với những người đã chọn sự sống, Thiên Chúa sẽ lấy lại hình như Đấng sang tạo: trong “một thân xác mới” (2 Cr 5,1). Vào ngày đó, mọi dân tộc sẽ tụ tập trước mặt Người, và Người sẽ tách chúng ra, như một người chăn chắn tách chiên khỏi dê… Vậy là họ đi vào địa ngục để chịu khổ đau suốt muôn đời, trong khi những người công chính đi vào Thiên Đàng để hưởng sự sống vĩnh viễn (Mt 25,31-32). Đó là hạnh phúc cho những người được ở trong vương quốc của Thiên Chúa. Đó là mục tiêu cuối cùng của cuộc sống con người.
Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc SJ
