Lịch sử người Việt trên đất Thái Lan là một câu chuyện dài với nhiều nốt trầm, trải dài qua nhiều thế kỷ, gắn liền với những biến động chính trị và xã hội của cả hai quốc gia. Dòng chảy di dân đã đưa người Việt đến với xứ sở chùa vàng trong ba đợt lớn, mỗi đợt lại mang đến một sắc thái riêng, góp phần tạo nên bức tranh đa dạng của cộng đồng người Việt tại Thái Lan.
Những bước chân đầu tiên trên đất Thái
Theo dòng lịch sử, ghi chép của các nhà sư phái An Nam tại Thái Lan cho biết làn sóng di cư đầu tiên của người Việt đến định cư tại đây diễn ra vào năm 1776. Bối cảnh khi ấy là cuộc tranh chấp quyền lực trong triều đình Huế, buộc một vị hoàng tử phải đưa gia quyến và thuộc hạ chạy đến Hà Tiên lánh nạn. Bị truy đuổi gắt gao, vị hoàng tử này đã quyết định sang Xiêm (tên gọi Thái Lan lúc bấy giờ), cầu xin sự bảo trợ của triều đình Xiêm La.
Chân dung vua Gia Long
Ít lâu sau, năm 1782, lịch sử chứng kiến một dấu mốc quan trọng: vua Gia Long, trong lúc chạy trốn khỏi sự truy đuổi của quân Tây Sơn, đã tìm đến Xiêm La như một bến đỗ tạm thời. Trong thời gian lưu vong, vua Gia Long đã nhận được sự giúp đỡ quý báu từ triều đình Xiêm. Quân đội của ông đã nhiều lần sát cánh cùng quân Xiêm chiến đấu chống lại quân Miến Điện. Thậm chí, vua Xiêm đã từng hỗ trợ vua Gia Long trong một cuộc tấn công vào Sài Gòn, nhưng bất thành do cuộc chiến tranh đột ngột giữa Xiêm và Miến Điện.
Sau 4 năm sống lưu vong, vua Gia Long bí mật tập hợp lực lượng tại một hòn đảo nhỏ và trở về Việt Nam. Tuy nhiên, một số người trong đoàn tùy tùng của ông đã quyết định ở lại Xiêm La, đánh dấu sự hiện diện lâu dài của người Việt trên mảnh đất này.
Đến năm 1834, cuộc viễn chinh của quân Xiêm vào Hà Tiên và các tỉnh miền Tây Nam Kỳ đã tạo nên một làn sóng di cư mới. Khi rút quân, quân Xiêm đã đưa khoảng 1500 người Việt, chủ yếu là những người theo đạo Công giáo đang lẩn trốn trong rừng sâu, về Xiêm La.
Sự kiện này đánh dấu sự xuất hiện của một cộng đồng người Công giáo Việt Nam trên đất Thái. Nhóm người này nhận được sự bảo trợ của các sĩ quan cấp cao trong quân đội Xiêm, được cấp đất đai để canh tác, miễn thuế và được hỗ trợ xây dựng nhà thờ, tu viện, trường học dạy tiếng Việt.
Nhà thờ Công giáo tại Thái Lan
Bên cạnh đó, một số người Việt theo đạo Phật cũng di cư đến Xiêm La trong thời gian này, chủ yếu định cư ở tỉnh Kanchanaburi. Sau đó, họ được phép chuyển đến sinh sống tại Bangkok và được tạo điều kiện xây dựng chùa chiền.
Có thể nói, những người Việt di cư đến Xiêm La trong hai đợt đầu tiên đã dần hòa nhập vào xã hội Thái, góp phần xây dựng đất nước chùa vàng. Họ dần quên đi cội nguồn, ngôn ngữ và phong tục tập quán của mình.
Những số phận long đong của làn sóng di cư sau 1945
Làn sóng di cư thứ ba, diễn ra sau Chiến tranh thế giới thứ hai, lại mang đến một câu chuyện khác, nhuốm màu u ám và đầy bất hạnh. Khoảng 70.000 người Việt, phần lớn đến từ Lào, đã chọn miền Bắc Thái Lan làm nơi định cư, với hy vọng tìm kiếm một cuộc sống mới, tránh xa bom đạn chiến tranh. Tuy nhiên, số phận đã không mỉm cười với họ.
Chính phủ Thái Lan ban đầu cũng có những chính sách hỗ trợ người di cư. Tuy nhiên, sự xuất hiện của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng những hoạt động vận động ủng hộ cho Việt Minh đã khiến chính phủ Thái lo ngại về sự ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản.
Họ e ngại cộng đồng người Việt có thể trở thành cơ sở hoạt động cho các tổ chức cộng sản, đe dọa đến an ninh quốc gia. Chính vì vậy, chính phủ Thái Lan đã ban hành nhiều chính sách kiểm soát gắt gao đối với người Việt.
Chủ tịch Hồ Chí Minh
Người Việt bị hạn chế quyền tự do đi lại, không được phép ra khỏi tỉnh thành cư trú nếu không có giấy phép. Họ bị cấm hội họp, cấm dạy tiếng Việt, không được học đại học và bị giới hạn trong một số ngành nghề nhất định. Người Việt cũng không được phép mua đất, mua xe và bị cấm xuất cảnh.
Sự phân biệt đối xử và kỳ thị của chính quyền Thái Lan đã khiến cuộc sống của người Việt tại đây vô cùng khó khăn. Họ bị đẩy vào bóng tối của xã hội, không có tiếng nói, không có tương lai.
Sự chia rẽ nội bộ giữa những người Việt ủng hộ chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và những người ủng hộ chính quyền Việt Nam Cộng hòa càng khiến tình hình thêm phần phức tạp. Họ không chỉ bị chính quyền Thái Lan giám sát mà còn bị chính những người đồng hương của mình nghi kỵ, chia rẽ.
Chính sách kêu gọi hồi hương của cả hai miền Nam Bắc Việt Nam cũng không mang lại kết quả như mong đợi. Cuộc sống khó khăn, thiếu thốn tại quê nhà khiến nhiều người thất vọng, hối hận vì quyết định hồi hương.
Bài học lịch sử
Số phận của cộng đồng người Việt tại Thái Lan, đặc biệt là làn sóng di cư sau năm 1945, là một bài học lịch sử đau lòng, phản ánh một phần hậu quả của chiến tranh và chia rẽ. Câu chuyện của họ là lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình, đoàn kết dân tộc và tinh thần nhân ái, đồng thời là minh chứng cho khả năng thích ứng, kiên cường của con người khi đối mặt với nghịch cảnh.
Tài liệu tham khảo:
- Hoàng Linh, “Việt kiều tại Thái Lan,” trong Vòng quanh thế giới – Người Việt tại hải ngoại.
