Mùa đông khắc nghiệt năm 1940, giữa bạt ngàn tuyết trắng bao phủ Phần Lan, một trận chiến đẫm máu đã diễn ra, ghi dấu ấn đậm nét vào lịch sử Chiến tranh Mùa Đông. Trận chiến trên Đường Raate, một phần của Trận Suomussalmi lớn hơn, là minh chứng cho sự kiên cường của quân đội Phần Lan trước sức mạnh áp đảo của Hồng quân Liên Xô. Cuộc chiến này không chỉ mang lại chiến thắng vang dội cho Phần Lan mà còn để lại những bài học đau xót về sự tàn khốc của chiến tranh và cái giá phải trả cho sự tự do.
Quân đội Phần Lan kiểm tra các phương tiện bị phá hủy của Liên Xô
Câu chuyện bắt đầu vào ngày 7 tháng 12 năm 1939, khi Sư đoàn súng trường số 163 của Liên Xô chiếm được Suomussalmi, một thị trấn nhỏ nằm sâu trong lãnh thổ Phần Lan. Tuy nhiên, chiến thắng ban đầu này nhanh chóng biến thành một cái bẫy chết người. Quân đội Phần Lan, dưới sự chỉ huy tài ba của Đại tá Hjalmar Siilasvuo, đã nhanh chóng triển khai chiến thuật “Mottis”, chia cắt và bao vây quân Liên Xô. Vào ngày 11 tháng 12, Đường Raate, tuyến đường tiếp tế quan trọng của Sư đoàn 163, bị quân Phần Lan cắt đứt. Vài ngày sau, tuyến đường tiếp tế phía Bắc cũng rơi vào tay quân Phần Lan, đẩy Sư đoàn 163 vào tình thế tiến thoái lưỡng nan.
Quân Liên Xô buộc phải mở một tuyến đường tiếp tế mới qua Hồ Kiantajärvi, nhưng con đường này cũng không thoát khỏi sự truy đuổi quyết liệt của quân Phần Lan. Sư đoàn 9 của Đại tá Siilasvuo đã chặn đứng và tiêu diệt từng toán quân Liên Xô đang cố gắng tiếp cận Suomussalmi. Tình hình trở nên tuyệt vọng đối với Sư đoàn 163, thương vong chồng chất, thiếu lương thực và đạn dược. Đến ngày 20 tháng 12, Chỉ huy Andrei Zelentsov buộc phải xin phép rút lui khỏi Suomussalmi. Tuy nhiên, Stavka (Bộ Tổng tư lệnh tối cao Liên Xô) đã từ chối yêu cầu này và điều động Tiểu đoàn 1 của Trung đoàn Súng trường 305 và Tiểu đoàn 3 của Trung đoàn Súng trường 662 thuộc Sư đoàn 44 đến tăng viện. Hành động này chỉ càng làm trầm trọng thêm thảm kịch trên Đường Raate.
Suốt những ngày tháng Giêng năm 1940, Đường Raate trở thành chứng nhân của những cuộc giao tranh ác liệt. Quân đội Phần Lan, được trang bị tốt và quen thuộc địa hình, đã tận dụng triệt để lợi thế của mình để tấn công các đoàn quân Liên Xô đang mắc kẹt trong tuyết trắng. Hàng ngàn binh sĩ Liên Xô đã bỏ mạng trên con đường này, bị chết cóng, chết đói hoặc bị quân Phần Lan tiêu diệt.
Số lượng thương vong của Liên Xô trong Trận Đường Raate vẫn còn là một vấn đề gây tranh cãi. Các ước tính ban đầu của Phần Lan cho rằng con số lên đến 17.000 người. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây, dựa trên các tài liệu lưu trữ của Liên Xô, cho thấy con số thực tế có thể thấp hơn, khoảng 7.000 đến 9.000 người. Dù con số chính xác là bao nhiêu, Trận Đường Raate vẫn là một thất bại nặng nề đối với Hồng quân Liên Xô.
Thảm kịch trên Đường Raate cũng phơi bày những sai lầm trong chiến thuật và hậu cần của quân đội Liên Xô. Việc thiếu chuẩn bị cho chiến tranh mùa đông, sự phối hợp kém giữa các đơn vị, và sự thiếu quyết đoán của các chỉ huy cấp cao đã góp phần vào thất bại này. Ba chỉ huy Liên Xô, bao gồm Alexei Vinogradov, đã bị xử tử vì tội đào ngũ giữa trận chiến.
Chiến thắng trên Đường Raate đã nâng cao tinh thần chiến đấu của quân đội Phần Lan và củng cố niềm tin vào khả năng chống trả quân xâm lược. Tuy nhiên, chiến thắng này cũng mang đến một bài học đau xót về cái giá của chiến tranh. Hàng ngàn sinh mạng đã bị cướp đi, để lại những vết thương khó lành trong lòng hai dân tộc.
Kết luận lại, Trận Đường Raate là một chương bi tráng trong lịch sử Chiến tranh Mùa Đông. Nó nhắc nhở chúng ta về sự tàn khốc của chiến tranh và tầm quan trọng của việc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các xung đột quốc tế. Bài học từ Đường Raate vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, khi thế giới vẫn đang đối mặt với những thách thức về an ninh và hòa bình.
