Sáng Chúa nhật, ngày 18/11/2018, Nha Trang chìm trong màn mưa tầm tã. Bão số 8 (Toraji) tuy đã suy yếu thành áp thấp nhiệt đới nhưng vẫn trút xuống Khánh Hòa lượng mưa kỷ lục. Từ chiều ngày 17, mưa đã bắt đầu rơi, đến sáng ngày 18 thì như trút nước. Đường phố Nha Trang ngập lụt, nhiều nơi nước dâng cao đến mức xe máy không thể qua lại. Ga Nha Trang cũng bị ngập, nước tràn lên khu vực Mả Vòng. Lượng mưa đo được trong hai ngày 17 và 18 tại Khánh Hòa dao động từ 80-200mm, riêng Nha Trang lên đến 380mm. Trận mưa lịch sử này gây ra sạt lở đất tại xã Phước Đồng và phường Vĩnh Hòa, dẫn đến hậu quả đau lòng với 18 người thiệt mạng và 3 người mất tích.
Nội dung
Cảnh ngập lụt tại Nha Trang ngày 18/11/2018 – Ảnh: Phan Sông Ngân
Thiên tai hay nhân tai?
Nhiều người cho rằng, đây là trận mưa lớn chưa từng có trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, đặt trong bối cảnh những năm gần đây, việc sạt lở đất ven đồi núi đã trở nên phổ biến mỗi khi mùa mưa đến. Nguyên nhân chính, ngoài yếu tố thiên nhiên, còn có sự can thiệp của con người vào địa hình, đặc biệt là việc “chặt chân” đồi núi để xây dựng nhà cửa, làm đường. Việc san gạt chân núi làm tăng độ cao của ta luy dương, khiến đất đá dễ bị sạt lở khi mưa lớn và nước ngầm xói mòn. Mặc dù chính quyền địa phương nhận thức được sự nguy hiểm này, nhưng vì nhiều lý do, họ thường làm ngơ hoặc hợp thức hóa những khu vực đã bị xâm phạm.
Bia ký về trận mưa “hồng ân” năm 1873
Cách đây gần 150 năm, cũng có một trận mưa tầm tã tại Khánh Hòa, nhưng lại được xem là “mưa hồng ân” và được ghi lại trên bia đá. Bia này được dựng năm 1873 tại thôn Tân Phú (nay là thôn Vạn Thuận, xã Ninh Ích, Ninh Hòa), do Hàn lâm viện Thị độc sung Điển nông sứ Phan Trung soạn. Bia đá nằm gần Ủy ban Nhân dân xã Ninh Ích, cách Quốc lộ 1 khoảng 100 mét, qua đường sắt.
Phế tích miếu Đá Đen, nơi từng đặt bia đá
Nội dung bia kể về hạn hán kéo dài từ mùa hạ đến mùa thu năm Bính Thìn (có lẽ là Mậu Thìn, 1868), khiến dân tình khốn khổ. Phan Trung đã làm lễ cầu đảo tại chân núi Tân Phú, nơi được cho là có linh khí của Thiên Y A Na Thánh Phi Chúa Ngọc. Sau khi khấn vái, trời đổ mưa lớn, cứu hạn cho dân. Để ghi nhớ sự kiện này, Phan Trung cho xây dựng đền thờ Thánh Phi tại Tân Phú (còn gọi là Miếu Đá Đen) và dựng bia đá ghi lại câu chuyện.
Bia ký do Phan Trung soạn – tư liệu lịch sử quý giá
Về tác giả Phan Trung
Phan Trung (1814-1884), hiệu Bút Phong, tự Tử Đơn, quê ở Bình Thuận. Ông đỗ cử nhân năm 1841 và từng giữ chức Tri huyện Tân Thạnh. Khi Pháp xâm lược, ông tham gia kháng chiến cùng Trương Định, được phong Thị giảng Học sĩ. Sau khi Trương Định hy sinh, ông lui về Bình Thuận, rồi được điều ra Khánh Hòa làm Điển nông sứ, chiêu mộ dân tỵ nạn từ Nam Kỳ lập nên xứ Đồng Châu. Ông mất năm 1884 tại quê nhà.
Bài học lịch sử
Trận mưa năm 2018 ở Nha Trang là một lời nhắc nhở về sự tàn phá của thiên nhiên, nhưng cũng là hậu quả của việc con người không tôn trọng tự nhiên. Việc “chặt chân” núi đồi để phục vụ cho lợi ích trước mắt đã gây ra những hậu quả khôn lường. Câu chuyện về bia ký năm 1873 và công lao của Phan Trung trong việc khai khẩn đất hoang, tụ dân lập ấp, lại càng làm nổi bật tầm quan trọng của việc sống hài hòa với thiên nhiên. Bài học “Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong” của người xưa vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
